Interpretacja Wanna na Wawelu - Lech Janerka

Piosenka „Wanna na Wawelu” Lecha Janerki to utwór, który na pierwszy rzut oka intryguje absurdalnym, wręcz surrealistycznym obrazem, by po głębszej analizie odkryć warstwy złożonych refleksji nad współczesnością, językiem i narodową tożsamością. Artysta po czternastoletniej przerwie wrócił z nowym materiałem, a „Wanna na Wawelu” stała się jednym z singli zapowiadających album „Gipsowy odlew falsyfikatu”.

Sam Janerka ujawnił, że tekst utworu powstał podczas nocy spędzonej wraz z żoną, Bożeną, na Wawelu, w tym samym apartamencie, w którym niegdyś nocował generał Charles de Gaulle. Co ciekawe, pewna wanna, która była obecna w tamtej sytuacji, okazała się "arcyważna" dla całego procesu twórczego płyty. Ten niezwykły, niemal filmowy sceneria staje się punktem wyjścia dla poetyckiej podróży w głąb polskiej świadomości i współczesnego kryzysu komunikacji.

Centralny motyw „kołyszemy wanną fandango, moja panno na Wawelu wanną, ostatni pewnie raz” wprowadza atmosferę osobliwego rytuału, pożegnania, a może desperackiej próby odzyskania czegoś utraconego w miejscu nasyconym historią i symboliką. Połączenie Wawelu – serca polskiej państwowości i legendy – z prozaiczną wanną oraz tańcem fandango, kojarzącym się z namiętnością i dramatem, tworzy mocny kontrast. To zderzenie sacrum z profanum, wzniosłości z codziennością, charakteryzuje styl Janerki.

Kluczowe dla interpretacji są wersy „przeżegnaj się i na dno / żeby zostać Wandą / wystarczy jeden krok”. Odwołanie do legendy o księżniczce Wandzie, która rzuciła się w nurt Wisły, by uniknąć małżeństwa z niemieckim księciem, jest tu ewidentne. To symboliczne „pójście na dno” może oznaczać akt ostatecznej ofiary, obronę wartości narodowych, ale też być metaforą samounicestwienia w obliczu niemożliwych wyborów. W kontekście współczesnym, „jeden krok” do stania się Wandą może sugerować łatwość, z jaką można zostać wchłoniętym przez historyczne narracje, mitologie narodowe, lub poddać się presji otoczenia.

Lech Janerka w wywiadach podkreśla, że „Wanna na Wawelu” wynikała z jego „zatroskania tym, co się stało z językiem”. Zauważa, że język utracił swoją podstawową funkcję komunikacyjną, stając się narzędziem do budowania hierarchii, wywierania presji i manipulacji. Jak sam mówi, wypowiedzi ludzi należy brać „w potrójny nawias”, gdyż mogą one być „bełkotem albo próbą manipulacji”. Ten niepokój o stan słowa znajduje odzwierciedlenie w tekście: „najpierw trochę w dół / i już nie da rady w górę / chyba żeby w bok, ale tam natchniony tłum / Już tłumaczą ci że na imię to masz Jurek / nad czakranem smok i źle się dzieje z duchem słów”. Fragment ten doskonale oddaje poczucie bezsilności wobec narzucanych narracji i utraty własnej tożsamości – nagle przestajesz być sobą, bo „tłum” i zewnętrzna presja (sugerowana zmianą imienia na „Jurek”) próbują cię zdefiniować na nowo. Obraz „smoka nad czakranem” wprowadza element tajemniczości, zagrożenia i zniekształcenia duchowego, co jeszcze bardziej potęguje wrażenie chaosu i fałszu.

Refren „chwieje się i śmieje / śmieje się i chwieje / czegoś chyba nie wiem / niech mnie ktoś odgrzeje” to wyraz dezorientacji, ironicznego zdystansowania, ale też tęsknoty za zrozumieniem i ciepłem. W świecie, gdzie język stracił wiarygodność, a tożsamość jest kwestionowana, pozostaje jedynie chwiejny śmiech – reakcja na absurdalność sytuacji i jednocześnie prośba o ratunek przed chłodem niezrozumienia.

Animowany teledysk do utworu, stworzony przez Rafała Garcarka, jest bezpośrednim komentarzem do „otaczającej nas rzeczywistości i odbiciem polskiego społeczeństwa”, przedstawiającym „migawki wydarzeń szeroko dyskutowanych w polskich mediach i domach”. To wzmocnienie tezy, że piosenka, mimo swojej pozornie onirycznej formy, stanowi ostrą satyrę i diagnozę kondycji współczesnej Polski. Muzycznie, utwór łączy charakterystyczne dla Janerki brzmienia gitary i wiolonczeli (na której gra Bożena Janerka) z nowoczesnymi elementami elektronicznymi, tworząc energiczną i przebojową kompozycję. Ciekawostką jest, że w nagraniu wokalu Bożeny, mikrofon uległ awarii, nagrywając „zgrzyty”, które jednak zostały celowo zachowane w finalnej wersji utworu, co dodaje mu surowości i autentyczności.

„Wanna na Wawelu” jawi się zatem jako wielowymiarowa opowieść o współczesnym kryzysie tożsamości, dezinformacji i języka, osadzona w głęboko symbolicznych realiach historycznych. Janerka, z sobie właściwą wrażliwością i dystansem, zaprasza słuchacza do tańca fandango na gruzach pewności, jednocześnie prosząc o odrobinę zrozumienia i ciepła w coraz bardziej zagmatwanym świecie.