Interpretacja Elektryczne nożyce - Kult

Piosenka „Elektryczne nożyce” zespołu Kult to jeden z tych utworów, które doskonale oddają abstrakcyjny, lecz jednocześnie głęboko sugestywny styl liryczny Kazika Staszewskiego. Pochodząca z albumu „Kaseta”, wydanego w 1989 roku, choć sama kompozycja mogła istnieć już wcześniej, o czym świadczy nagranie live z 1983 roku, stanowi ona przykład twórczości, która nie poddaje się jednoznacznej interpretacji. Jak sam Kazik przyznał w wywiadzie dla „Trybuny” w 2001 roku, czasem „galopował bardzo daleko” w swoich tekstach, a „Elektryczne nożyce” są tego doskonałym przykładem, co doprowadziło nawet do zorganizowania przez jedną z rozgłośni radiowych konkursu na interpretację utworu wśród słuchaczy. Ta otwartość na wiele znaczeń jest charakterystyczną cechą stylu lidera Kultu, który łączy krytykę społeczną z ulotnymi wrażeniami i swobodnymi skojarzeniami.

Centralny motyw „Elektrycznych nożyc z gór, w kosmosie nie ma większych” jawi się jako metafora niezwyciężonej i potężnej siły. Nożyce, jako narzędzie do cięcia i rozdzielania, mogą symbolizować nieuchronny sąd, transformację lub destrukcję, która ma nadejść. Ich „górskie” pochodzenie nadaje im aurę czegoś pierwotnego, majestatycznego, niemal boskiego lub absolutnego, wykraczającego poza ludzkie pojmowanie. Zdanie „w kosmosie nie ma większych” podkreśla ich dominującą i wszechogarniającą naturę, sugerując, że nie ma ucieczki przed ich działaniem. Mogą one symbolizować zarówno siły natury, jak i systemy władzy czy nieuchronne mechanizmy historii.

W kontraście do tej potężnej, enigmatycznej siły, pojawiają się „oni – wadliwi myśliwi” versus „ja jestem prawdziwy myśliwy”. To kluczowe rozróżnienie w tekście. „Oni” to zbiorowość, być może establishment, politycy, elity, czy po prostu ogół społeczeństwa, które jest „wadliwe” w swoim działaniu. Ich „wadliwość” może oznaczać moralne skazy, niekompetencję, fałszywe cele, czy brak autentyczności. Lata 80. w Polsce, naznaczone systemem komunistycznym, z pewnością dostarczały wielu inspiracji do krytyki władzy i jej niedoskonałości. Narrator, jako „prawdziwy myśliwy”, pozycjonuje się jako indywidualność, posiadająca własną wizję („taka jest moja koncepcja, tak ja to widzę”), moralnie czysta i autentyczna w dążeniu do prawdy czy sprawiedliwości. Jest to manifestacja niezgody na panujący porządek i podkreślenie siły jednostkowej perspektywy w obliczu zbiorowego błędu.

Powracający motyw „oni zjednoczeni razem lecą, oni powracają tą samą drogą” buduje obraz beznadziejnej cykliczności lub uporczywego trwania w błędzie. Mimo zjednoczenia, ich lot jest bezcelowy, a powrót tą samą drogą symbolizuje brak postępu, niemożność wyciągania wniosków z przeszłości lub konserwowanie szkodliwych schematów. To gorzka refleksja nad ludzką (lub społeczną) naturą, skłonną do powtarzania tych samych błędów, bez względu na konsekwencje.

Wezwanie „więc strzeżcie się wszyscy źli, strzeżcie się wy i wy, i wy” jest ostrzeżeniem o charakterze proroczym lub moralnym. Narrator, jako „prawdziwy myśliwy”, czuje się w obowiązku wskazać na zagrożenie płynące z działania „wadliwych myśliwych”. To również wyraz buntu i nieugiętej postawy wobec zła. Fragment „Pokój w naszych czasach. Tak, będzie pokój w naszych czasach. Ty wiesz, ja wiem. Nie chcę czynić niczego złem” może być interpretowany dwojako. Z jednej strony to sarkastyczne odniesienie do pustych obietnic pokoju i stabilności, często składanych przez władze w trudnych czasach. Z drugiej strony, może to być wyraz autentycznej, choć naiwnej nadziei na lepszą przyszłość, połączonej z osobistym etosem i deklaracją nieczynienia zła. W kontekście całej piosenki, bardziej prawdopodobne wydaje się być cyniczne spojrzenie na deklaracje pokoju, które zazwyczaj nie idą w parze z rzeczywistymi zmianami.

„Elektryczne nożyce” to zatem utwór, który za pomocą bogatej, wieloznacznej symboliki, krytykuje powierzchowność, hipokryzję i bezcelowe dążenia dominujących sił, jednocześnie podkreślając znaczenie indywidualnej prawdy i moralnej integralności w świecie pełnym „wadliwych myśliwych”. Jest to testament twórczej wolności Kazika i zespołu Kult, zdolnego do poruszania ważnych tematów w sposób niebezpośredni, lecz zmuszający do głębokiej refleksji.