Interpretacja Pastuszkowie mili - Kolęda

Interpretacja kolędy Pastuszkowie mili przenosi nas w sam środek radosnego wydarzenia Narodzenia Pańskiego, będąc jednocześnie subtelnym zaproszeniem do głębszej refleksji nad jego znaczeniem. Utwór, podobnie jak wiele tradycyjnych polskich kolęd, charakteryzuje się prostotą języka i formy, co czyni go łatwo przyswajalnym i bliskim sercu słuchaczy. Mimo braku jednoznacznie przypisanego autora w potocznym rozumieniu, jak w przypadku Bóg się rodzi Franciszka Karpińskiego, kolęda Pastuszkowie mili jest częścią bogatego dziedzictwa polskiej twórczości bożonarodzeniowej, gdzie autorstwo często przypisuje się zbiorowości lub jest zagubione w pomroce dziejów. Należy do gatunku pieśni religijnych, związanych ze świętami Bożego Narodzenia, które w Polsce rozwijają się od XIII wieku, a ich popularność wzrosła na przełomie XVII i XVIII wieku. Termin „kolęda” w dawnej Polsce odnosił się do wizyty duszpasterskiej lub prezentów, a same pieśni nazywano „pieśniami”, „piosenkami” lub „rotułami”.

Centralnym przesłaniem kolędy jest ogłoszenie pastuszkom milym, czyli zwykłym ludziom, radosnej nowiny o narodzinach Chrystusa. „Pastuszkowie mili / O tej właśnie chwili / Chrystus się narodził / By nas oswobodził”. Ten prosty, dwuwersowy początek natychmiast wprowadza w sedno wydarzenia, podkreślając jego doniosłość i aktualność. To właśnie pasterze, często postrzegani jako najniższa warstwa społeczna w czasach biblijnych, nieciesząca się estymą, byli pierwszymi, którzy otrzymali tę dobrą nowinę. Jest to symboliczne nawiązanie do nauczania Jezusa, który błogosławił ubogich, wskazując, że ubóstwo, jeśli jest dobrze wykorzystane, może być cnotą. Tekst kolędy, choć zwięzły, oddaje ówczesną rzeczywistość, gdzie „Pastuszkowie mili” byli pierwszymi z ludzi do szopki przybyłymi. Warto zauważyć, że w kontekście kolędowania, często w tekstach tych pieśni, pasterze bywają stylizowani na lokalnych bohaterów, na przykład górali.

Kolejne zwrotki stanowią wezwanie do natychmiastowego działania, dynamiczne zaproszenie do Betlejem: „Zatem nie czekajcie/zwlekajcie / Zaraz pośpieszajcie / Byście Go poznali / Hołd Mu swój oddali”. Podkreślone jest tu znaczenie pospiechu i radości w podążaniu za nowiną. To nie tylko fizyczna podróż do stajenki, ale przede wszystkim wewnętrzna gotowość na przyjęcie Zbawiciela i oddanie Mu czci. Powtórzenie zwrotów „nie czekajcie/zwlekajcie” oraz „zaraz pośpieszajcie” intensyfikuje poczucie pilności i radości, z jaką powinno się przyjąć Boże Narodzenie. To echo biblijnego opisu, gdzie pasterze bieżeli do Betlejem skwapliwie. Kolęda wyraźnie wskazuje na osobiste spotkanie z nowo narodzonym Chrystusem jako cel tej podróży – „Abyśmy Go poznali / I hołd Mu oddali / Przed Nim poklękali / Wdzięcznie zaśpiewali”. Akt poklękania jest wyrazem głębokiej czci i pokory, a wdzięczny śpiew – manifestacją radości i uwielbienia. W szerszym kontekście kolędowania, pieśni te są nie tylko wyrazem wiary, ale także elementem zbliżającym rodziny i społeczności.

Co ciekawe, niektóre źródła wskazują, że autorem melodii kolędy Pastuszkowie mili mógł być Józef Krogulski, choć inne, jak Zygmunt Gloger, przypisują autorstwo tekstu Mikołajowi Gomółce, „piszącemu w duchu ludowych pieśni polskich”. To świadczy o bogatej i niekiedy niejednoznacznej historii wielu polskich kolęd, które często ewoluowały i były przekazywane ustnie, zanim zostały spisane. W wielu śpiewnikach i opracowaniach kolędowych, jak na przykład w Kantyczkach czy zbiorach pastorałek, pojawiają się podobne frazy i motywy, co świadczy o wspólnym korzeniu tych pieśni i ich głębokim zakorzenieniu w polskiej tradycji. W Wiadomościach z historii Rabki z 2014 roku odnajdujemy niemal identyczny fragment tekstu, co podkreśla jego powszechność w dawnej Polsce: „A cóż z tą Dziecinką będziem czynili. Pastuszkowie mili, że tak nam kwili. Zaśpiewajmy Mu wesoło. I obróćmy się z Nim wkoło. Hoc-hoc-hoc-hoc-hoc-hoc”. To ukazuje, jak bardzo tekst ten wtopił się w tkankę kultury ludowej.

W kontekście szopek bożonarodzeniowych, gdzie kolędy odgrywają kluczową rolę, Pastuszkowie mili doskonale oddaje atmosferę prostoty i autentycznego zachwytu. Scena, w której Anioł woła: „Pastuszkowie! Pastuszkowie! Pokój Wam, dobrej woli pastuszkowie mili. Nie lękajcie się wcale, mam dobrą nowinę. Otóż właśnie w tej chwili Panna rodzi Dziecię, co świat z grzechów wybawi. Bieżajcie więc do Betlejem - Dziecię w stajni znajdziecie”, jest często odgrywana podczas jasełek, a teksty kolęd są integralną częścią tych przedstawień.

Kolęda ta, jak wiele innych, jest żywym świadectwem polskiej tradycji kolędowej, która jest wyjątkowo bogata na tle Europy. Mówi nie tylko o narodzinach Boga, ale także o tym, że jako ludzie czekamy na dobro, nawet mimo zła wokół. W ten sposób, Pastuszkowie mili staje się nie tylko pieśnią o wydarzeniach sprzed dwóch tysięcy lat, ale także o nieustającej nadziei i zaproszeniu do osobistego spotkania z Bożą miłością w każdym z nas. Jej nieskomplikowana struktura i bezpośrednie przesłanie sprawiają, że pozostaje ona jedną z najbardziej ukochanych i rozpoznawalnych kolęd, przypominającą o esencji Bożego Narodzenia: prostocie, nadziei i radosnym przyjęciu Zbawiciela.