Interpretacja Gdy się Chrystus rodzi - Kolęda

Kolęda „Gdy się Chrystus rodzi” to jedna z najstarszych i najbardziej ukochanych polskich pieśni bożonarodzeniowych, której korzenie sięgają prawdopodobnie wczesnego baroku, przełomu XVI i XVII wieku. Mimo że przypisywano ją niekiedy księdzu Piotrowi Skardze, autorstwo tekstu i melodii pozostaje anonimowe, co dodaje jej uniwersalnego charakteru i sprawia, że jest ona wspólnym dziedzictwem pokoleń. Jej współczesna melodia, zdaniem niektórych źródeł, może być nawet starofrancuska. Po raz pierwszy drukowany tekst tej kolędy pojawił się w słynnym zbiorze księdza Michała Mioduszewskiego „Pastorałki i kolędy z melodyjami” z 1843 roku, co przyczyniło się do jej szerokiej popularyzacji.

Pieśń rozpoczyna się od fundamentalnego dla chrześcijaństwa momentu: narodzin Chrystusa. „Gdy się Chrystus rodzi i na świat przychodzi, Ciemna noc w jasności promienistej brodzi”. Ten pierwszy werset od razu wprowadza motyw światła rozpraszającego ciemność, symbolizujący przyjście nadziei i zbawienia w świat pogrążony w grzechu. Noc, która jest zazwyczaj synonimem niewiedzy i strachu, zostaje prześwietlona blaskiem Boskiej obecności. Jest to zapowiedź nowego porządku, w którym mrok ustępuje światłu prawdy i miłości. Radość z tego wydarzenia jest tak wielka, że „Aniołowie się radują, pod niebiosy wyśpiewują: Gloria, Gloria, Gloria in excelsis Deo!”. Łaciński refren, oznaczający „Chwała na wysokości Bogu!”, stanowi serce i duszę kolędy, podkreślając jej liturgiczny i transcendentny wymiar, jednocześnie wprowadzając element uroczystości i podniosłości.

Kolejne zwrotki skupiają się na posłańcach Nieba – aniołach, którzy zwracają się do prostych ludzi: pasterzy strzegących swych trzód. To właśnie oni, reprezentujący ubogich i skromnych, jako pierwsi zostają zaszczyceni wiadomością o narodzinach Zbawiciela. Ich początkowa reakcja to strach i niezrozumienie: „O niebieskie duchy i posłowie nieba, Powiedzcież wyraźniej, co nam czynić trzeba, Bo my nic nie pojmujemy, ledwo od strachu żyjemy”. To ludzkie zagubienie w obliczu Boskiej interwencji jest niezwykle autentyczne. Aniołowie jednak cierpliwie wskazują drogę: „Idźcie do Betlejem, gdzie Dziecię zrodzone, W pieluszki powite, w żłobie położone”. Ta instrukcja, choć prosta, zawiera w sobie głęboką teologię uniżenia się Boga. Wszechmocny Stwórca przychodzi na świat w najbardziej pokornych warunkach, jako bezbronne niemowlę, spowite w pieluszki i leżące w żłobie, co podkreśla Jego bliskość z ludźmi i chęć dzielenia ich losu. Aniołowie obiecują pasterzom, że oddanie Mu pokłonu „osłodzi wasze troski”, co jest obietnicą pocieszenia i nadziei.

Gdy pasterze wreszcie pojmują przesłanie i „spieszno pobieżeli” do Betlejem, zastają wszystko dokładnie tak, jak im aniołowie zeznali. Moment, w którym „stanąwszy w miejscu pełni zadumienia, Iż się Bóg tak zniżył do swego stworzenia”, jest kulminacyjny. Wyraża on zdumienie nad Boską pokorą – fakt, że Bóg, Stwórca wszechświata, decyduje się na tak skromne przyjście. To zniżenie się do poziomu własnego stworzenia jest aktem miłości, który wzbudza podziw i adorację. Pasterze, upadając na kolana, oddają „pokłon boski”, stając się świadkami i uczestnikami cudu Wcielenia.

Ostatnia zwrotka kolędy oddaje radość i poczucie zaszczytu, które towarzyszyły pasterzom w drodze powrotnej. „Z wielką wesołością do swych trzód wracali, Że się stali być godnymi Boga widzieć na tej ziemi”. Widok Boga na ziemi, choć w postaci Dzieciątka, jest dla nich bezcennym darem, który na zawsze odmienia ich życie. Kolęda „Gdy się Chrystus rodzi” jest więc nie tylko opowieścią o narodzinach Jezusa, ale także o cudzie spotkania człowieka z Bogiem, o radości płynącej z wiary i o nadziei, którą to wydarzenie przyniosło światu. Jej żywy i urozmaicony rytm, łączący elementy chorałowe z tanecznymi akcentami, sprawia, że jest jednocześnie podniosła i bliska sercu, wyrażając radość typową dla baroku. Ta ponadczasowa pieśń, śpiewana w domach i kościołach, wciąż niesie ze sobą przesłanie nadziei i cudownej Boskiej miłości, będąc niezmiennym elementem polskiej tradycji bożonarodzeniowej.