Interpretacja O Tannenbaum - Kolęda

"O Tannenbaum", choć w Polsce często kojarzona jako 'Kolęda' – co jest ogólnym określeniem pieśni bożonarodzeniowej – jest w rzeczywistości jedną z najbardziej rozpoznawalnych i ukochanych niemieckich pieśni świątecznych. Jej historia jest znacznie głębsza i bardziej złożona niż mogłoby się wydawać, a samo przesłanie wykracza poza czysto bożonarodzeniowy kontekst.

Tekst pieśni rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu do jodły (niem. Tannenbaum, choć współcześnie choinki to często świerki), podkreślając jej niezmienną wierność ("Wie treu sind deine Blätter!"). To kluczowe słowo, „treu” (wierny, stały), ma fundamentalne znaczenie. Choinka, w przeciwieństwie do wielu innych drzew liściastych, utrzymuje swoje zielone igły przez cały rok – zarówno latem, jak i w środku zimy, „gdy pada śnieg”. Ta cecha drzewa, jego wieczna zieleń, staje się od razu symbolem niezłomności, wytrwałości i stałości. W ponurych, ciemnych zimowych miesiącach, kiedy większość natury wydaje się umierać, jodła pozostaje żywym, zielonym punktem, dając nadzieję na powrót wiosny i życia. To pierwotne przesłanie pieśni, koncentrujące się na niezmienności drzewa, jest fascynujące, zwłaszcza że w pierwszych wersjach nie było wcale mowy o Bożym Narodzeniu.

Historia utworu sięga XVI wieku, kiedy to pojawiły się pierwsze ludowe pieśni o jodle. Za jedną z najwcześniejszych wersji uważa się tekst Melchiora Francka z 1615 roku, zatytułowany "Ach Tannenbaum". Współczesna melodia jest również starą ludową melodią, która pojawia się w źródłach już w 1799 roku. Jednak to August Zarnack, pedagog i teolog z Poczdamu, w 1819 roku napisał pieśń "O Tannenbaum", która była tragiczną pieśnią miłosną. W jego tekście wierność jodły była kontrastowana z niewiernością ukochanej dziewczyny ("O Mägdelein, o Mägdelein, wie falsch ist dein Gemüte" – O dziewczynko, o dziewczynko, jak fałszywa jest twoja dusza).

Przełom nastąpił w 1824 roku, kiedy Ernst Anschütz, organista, nauczyciel i kompozytor z Lipska, zaadaptował pierwszą zwrotkę pieśni Zarnacka i dodał dwie własne, usuwając wątek nieszczęśliwej miłości. To właśnie wersja Anschütza stała się powszechnie znana i to jego tekst, z niewielkimi zmianami (np. zamiana „treu” na „grün” w niektórych wersjach, choć w tekście podanym przez użytkownika zachowano „treu” w pierwszej zwrotce i „grün” w powtórzeniu drugiej), jest śpiewany do dziś. W ten sposób pierwotnie świecka pieśń ludowa, podkreślająca symbolikę wiecznie zielonego drzewa, z czasem zrosła się z tradycją bożonarodzeniową, która rozwijała się w XIX wieku w Niemczech, a następnie na całym świecie.

Druga zwrotka wyraża osobiste uczucie do drzewa: "O Tannenbaum, o Tannenbaum, Du kannst mir sehr gefallen! Wie oft hat nicht zur Weihnachtszeit Ein Baum von dir mich hoch erfreut!" (O choinko, o choinko, Bardzo mi się podobasz! Jak często w okresie Bożego Narodzenia drzewo od ciebie bardzo mnie radowało!) Tutaj pieśń jasno łączy się z radosnym czasem świąt. Jodła staje się źródłem szczególnej, osobistej przyjemności i szczęścia, wpisując się w powszechne doświadczenie obcowania z choinką, która od wieków jest centralnym elementem świątecznych dekoracji. To w tej zwrotce najbardziej odczuwalny jest aspekt radości i sentymentu, jaki drzewko budzi w ludzkich sercach, stanowiąc swoiste jądro świątecznych wspomnień i celebrowania.

Ostatnia zwrotka przenosi nas na poziom filozoficzny i moralny: "O Tannenbaum, o Tannenbaum, Dein Kleid will mich was lehren: Die Hoffnung und Beständigkeit Gibt Mut und Kraft zu jeder Zeit, O Tannenbaum, o Tannenbaum, Dein Kleid will mich was lehren." (O choinko, o choinko, Twoja szata chce mnie czegoś nauczyć: Nadzieja i stałość Dają odwagę i siłę w każdej chwili, O choinko, o choinko, Twoja szata chce mnie czegoś nauczyć.) Tutaj zielona szata jodły – jej wieczna zieleń – staje się metaforą głębszych wartości. Uczy nas, że nawet w najtrudniejszych chwilach, podobnych do surowej zimy, należy pielęgnować w sobie nadzieję i niezłomność. Są to cechy, które dają odwagę i siłę do przetrwania wszelkich przeciwności losu. To przesłanie uniwersalne, które rezonuje poza kontekstem religijnym, oferując pocieszenie i inspirację w obliczu życiowych wyzwań. Jodła, symbolizująca nieśmiertelność i życie, nawet w czasach pogańskich była uważana za obrończynię przed złymi duchami i zimową ciemnością.

Co ciekawe, melodia "O Tannenbaum" jest tak uniwersalna, że posłużyła jako podkład muzyczny dla wielu innych utworów, w tym pieśni politycznych, a nawet hymnów stanowych w USA, takich jak "Maryland, My Maryland" czy "The Song of Iowa". Ta zdolność adaptacji świadczy o jej ponadczasowym pięknie i prostocie.

Podsumowując, "O Tannenbaum" to znacznie więcej niż tylko świąteczna melodia. To ewolucyjny utwór, który z dawnej pieśni ludowej o wierności drzewa stał się symbolem nadziei i niezłomności, przenosząc te wartości w serce świąt Bożego Narodzenia, a jednocześnie pozostając uniwersalnym przypomnieniem o sile i odwadze, które można czerpać z niezmienności natury. Jej głębokie przesłanie, od prostego zachwytu nad zielenią po lekcję o nadziei, czyni ją pieśnią, która wciąż inspiruje i porusza, niezależnie od kultury czy epoki.