Interpretacja Freie Deutsche Jugend - IFA Wartburg

Utwór „Freie Deutsche Jugend” szwedzkiego zespołu IFA Wartburg to fascynujące, satyryczne spojrzenie na propagandę i ideologię młodzieżową w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD). Zespół, założony w 1984 roku w szwedzkiej miejscowości Upplands Väsby przez Magnusa Michaeliego i Nilsa Lundwalla, występujących pod pseudonimami Rolf Kempinski i Heinz Klinger, zasłynął z tworzenia eklektycznej muzyki z tekstami wyłącznie w języku niemieckim, przesyconymi żartobliwym i często krytycznym słownictwem NRD-owskiej propagandy. Sami muzycy określali swój gatunek mianem „Mauer Power” (Moc Muru) i „Russian Roll”. Piosenka pochodzi z ich jedynego albumu, „Im Dienste des Sozialismus” (W Służbie Socjalizmu), wydanego w 1998 roku.

Tekst piosenki, na pierwszy rzut oka, sprawia wrażenie autentycznego hymnu socjalistycznego. Rozpoczyna się bezpośrednim wezwaniem do „wszystkich młodych ludzi, dzieci z NRD, chłopców, dziewcząt, wszystkich przyjaciół z ZSRR”, co natychmiast wprowadza w klimat państwowej indoktrynacji, podkreślając jedność i lojalność wobec Związku Radzieckiego. Dalej w tekście słyszymy o „organizacji, która ma kształcić i wychowywać nasze pokolenie”, co jest odniesieniem do FDJ (Freie Deutsche Jugend – Wolna Młodzież Niemiecka). FDJ była oficjalną komunistyczną organizacją młodzieżową w NRD, założoną w 1946 roku, której celem było formowanie młodych ludzi w „osobowości socjalistyczne” oraz promowanie lojalności wobec państwa i nauk marksizmu-leninizmu.

Refren „Wir sind alle hier so frei / In der FDJ! Wir sind alle hier so deutsch / In der FDJ! Wir sind alle hier so jung / In der FDJ! Wir stehen alle hier dir bei / In der FDJ!” jest mistrzowskim przykładem ironii. Określenie „frei” (wolni) w kontekście autorytarnego państwa, jakim była NRD, gdzie członkostwo w FDJ było formalnie dobrowolne, ale w praktyce niemal obowiązkowe dla dostępu do edukacji i kariery, brzmi jak gorzka kpina. Około 80% młodzieży w wieku 14-25 lat należało do FDJ w połowie lat 80. XX wieku. Młodzież nosiła charakterystyczne niebieskie koszule, tzw. „Blauhemd”.

Kolejne wersy, takie jak „Warum wollen denn die Jugend anderen Ländern / Ihre Tugend nicht verändern? Nur ein Streber geht vorüber / Andern aber / Wir sind alle Freie Deutsche Jugend!” ukazują mentalność oblężonej twierdzy i przekonanie o wyższości własnego systemu, jednocześnie piętnując tych, którzy nie chcą przyjąć „socjalistycznych cnót”. „Streber” (kujon, lizus) w tym kontekście to ktoś, kto nie podąża za państwową linią.

Fragmenty wyliczanki, jak „Eins, Zwei, Drei, die beste Partei und / Vier, Fünf, Sechs, der beste Konnex mit / Sieben, Acht, der Warschauer Pakt und / Neun, dein beste Freund” oraz „A-B-C, die beste Armee und / D-E-F, ein richtige Treffer / G, H und I, für Demokratie und / J, das ist FDJ”, w swojej prostej, niemal dziecięcej formie, doskonale odzwierciedlają uproszczony i dogmatyczny charakter propagandy. Uczy się w nich podstawowych filarów systemu: Partii, Układu Warszawskiego i Armii, w sposób mający utrwalić ich pozytywny wizerunek w umysłach młodych ludzi.

Osobiste świadectwo „Als ein kleines Kind war ich ein Thälmannpionier / Jetzt bin ich ein Freie Deutsche Jugendfunktionär” ilustruje ścieżkę kariery w NRD-owskich organizacjach młodzieżowych. Dzieci w wieku 6-13 lat należały do Pionierów Ernsta Thälmanna, organizacji będącej pododdziałem FDJ, nazwanej na cześć komunistycznego lidera Ernsta Thälmanna. Młodzi Pioniery (Jungpioniere) od 6. roku życia, a potem Pioniery Thälmanna (Thälmann-Pioniere) od 10. roku życia, byli przygotowywani do wstąpienia do FDJ. W ten sposób piosenka pokazuje ciągłość indoktrynacji od wczesnego dzieciństwa aż po dorosłość, od szeregowego członka do funkcjonariusza.

Wersy takie jak „Paßt auf für die Falschheit in dem / Abendländischen schlimmen Heer / Kommt statt dessen uns mit besser / Weil wir werden immer mehr” wprost demonstrują antyzachodnią retorykę, przedstawiając Zachód jako „złe wojsko” i podkreślając wzrost znaczenia bloku socjalistycznego. Ostatnie zwrotki: „Für die Freiheit / Für die Arbeit / Für die Freizeit / Für die Einigkeit / Führen wir Streit / Gegen West dann / Und Manhattan / Gegen Reagan / Gegen den Tyrann / Gehen wir an” są kwintesencją tej satyry. Zespół w prześmiewczy sposób prezentuje absurdalność walki „o wolność, pracę, czas wolny i jedność” poprzez walkę „przeciwko Zachodowi, Manhattanowi, Reaganowi i tyranowi” – co w kontekście NRDowskiej propagandy miałoby oznaczać wrogów socjalizmu, lecz w istocie ujawniało hipokryzję reżimu.

Mimo wyraźnie satyrycznego charakteru utworu, który jest parodią piosenek propagandowych NRD, zdobył on znaczną popularność, również wśród osób, które być może nie w pełni zdają sobie sprawę z jego ironii, a doceniają go za chwytliwą melodię w stylu pop/ska. To zjawisko pokazuje, jak trwała jest fascynacja estetyką i retoryką minionej epoki, nawet jeśli jest ona prezentowana w krzywym zwierciadle. IFA Wartburg, zespół rozwiązany w 1999 roku, pozostawił po sobie utwór, który w zabawny, lecz jednocześnie inteligentny sposób zmusza do refleksji nad mechanizmami propagandy i pamięcią o NRD.