Interpretacja Sadeness - Enigma

'Sadeness' zespołu Enigma, utwór wydany w październiku 1990 roku jako główny singiel z debiutanckiego albumu MCMXC a.D., to fuzja starożytnej duchowości i nowoczesnej zmysłowości, która zrewolucjonizowała gatunek New Age i downtempo. Michael Cretu, główny twórca projektu Enigma, celowo stworzył tę piosenkę jako zagadkę, łącząc gregoriańskie chorały z pulsującymi bitami dance i szeptanymi francuskimi tekstami. Nazwa utworu, "Sadeness", jest świadomym odniesieniem do markiza de Sade'a i sadyzmu, a nie do angielskiego słowa "sadness" (smutek), co podkreśla jego prowokacyjny charakter.

Utwór rozpoczyna się od łacińskich wersów: "Procedamus in pace, In nomine Christi, Amen" ("Kroczmy w pokoju, W imię Chrystusa, Amen") oraz "Cum angelis et pueris, fideles inveniamur" ("Znajdziemy wiernych w towarzystwie aniołów i dzieci"). Te modlitewne frazy, zaczerpnięte z liturgii Niedzieli Palmowej, natychmiast wprowadzają sakralną atmosferę. Następnie pojawia się fragment psalmu "Attollite portas, principes, vestras..." ("Podnieście, bramy, szczyty wasze..."), który zapowiada wejście "Króla chwały" i rodzi pytanie: "Qius est iste Rex glorie?" ("Któż jest tym Królem chwały?"). Ta sekcja stanowi fundament utworu, zakorzeniając go w tradycji chrześcijańskiej i duchowej kontemplacji.

Jednak niemal natychmiast następuje zderzenie z zupełnie innym światem, reprezentowanym przez postać "Sade". Szeptany głos, należący do ówczesnej żony Cretu, Sandry, zwraca się bezpośrednio do markiza de Sade’a, zadając pytania po francusku: "Sade dit moi, Sade donne moi" ("Sade, powiedz mi, Sade, daj mi"). To wezwanie otwiera dyskusję na temat dobra i zła, cnoty i występku. Michael Cretu w wywiadach podkreślał, że chciał, aby to połączenie markiza de Sade'a z chorałami było paradoksem, mającym na celu podniesienie kwestii teologii i Kościoła. Markiz de Sade, znany ze swoich filozoficzno-pornograficznych pism, eksplorował ekstremalne przyjemności, w tym te związane z bólem i dominacją, co dało początek terminowi "sadyzm". Piosenka pyta, czy można znaleźć "le bien par le mal, la vertu par le vice" ("dobro przez zło, cnotę przez występek"). Zadawane są fundamentalne pytania o religię, wiarę i "ewangelię zła".

Kulminacją tego dylematu jest pytanie: "Sade, es-tu diabolique ou divin?" ("Sade, czy jesteś diaboliczny, czy boski?"). Piosenka nie oferuje jednoznacznej odpowiedzi, lecz zaprasza słuchacza do rozważenia obu stron. To właśnie ta niejednoznaczność i dwoistość stały się kluczem do globalnego sukcesu 'Sadeness'. Piosenka była postrzegana jako dialog wewnętrzny, gdzie pytający zmaga się z pokusą zakazanych doświadczeń, nawet jeśli na powierzchni je potępia. Pojawia się w niej wołanie "Hosanna", tradycyjny wyraz uwielbienia, który w tym kontekście może być interpretowany jako wołanie o zbawienie – niezależnie od tego, czy pochodzi ono ze sfery sacrum, czy profanum.

'Sadeness' była przełomem, łączącym chorały gregoriańskie z elektronicznymi rytmami i "sugestywnymi podtekstami seksualnymi". Michael Cretu, jako producent, sam komponował i produkował projekt Enigma, a jego studio znajdowało się na Ibizie. Oryginalne chorały gregoriańskie zostały samplowane z albumu Paschale Mysterium niemieckiego chóru Capella Antiqua München, co początkowo doprowadziło do procesu sądowego o bezprawne użycie, który zakończył się ugodą i wypłatą odszkodowania. Pomimo kontrowersji – a może właśnie dzięki nim – utwór stał się międzynarodowym hitem, osiągając pierwsze miejsce w 14 krajach. Michael Cretu, zaskoczony oskarżeniami o satanizm, wyjaśnił, że chciał podnieść pytania o teologię i Kościół, a nie promować "satanistyczną ciemność". Jego intencją było przedstawienie markiza de Sade’a jako postaci, która miała "smutne życie – jedną trzecią spędziła w więzieniu".

Sukces piosenki był ogromny, sprzedano ponad 5 milionów egzemplarzy na całym świecie. Krytycy zauważali, że łączyła ona "niebiańskie i hipnotyczne 'Amen'" z dźwiękami elektronicznymi i intrygującymi wokalami. To właśnie to zderzenie dźwięków i tematów sprawiło, że 'Sadeness' była "niezwykłym i specjalnym" utworem, mającym "esencję Enigmy". Piosenka, wraz z całym albumem MCMXC a.D., sprzedała się w ponad 60 platynowych nakładach na całym świecie i zajęła pierwsze miejsca na listach przebojów w 41 krajach. W 2016 roku Enigma wydała kontynuację, "Sadeness (Part II)", która nawiązywała do motywów poprzedniczki, tym razem bazując na "Toccatie i fudze d-moll" J.S. Bacha. Cała interpretacja piosenki 'Sadeness' oscyluje wokół konfliktu między fizycznością a duchowością, ciałem i duszą, dobrem i złem, pokazując, że te przeciwieństwa są ze sobą nierozerwalnie związane.