Interpretacja Niedaleko młyna - Baciary

Piosenka "Niedaleko młyna" w wykonaniu zespołu Baciary to jeden z tych utworów, które głęboko zakorzenione są w polskiej tradycji ludowej, niosąc ze sobą uniwersalne przesłanie o miłości, odrzuceniu i honorze. Ten żywiołowy utwór, charakterystyczny dla gatunku biesiadnego i góralskiego, czerpie z bogactwa folkloru górali spiskich, regionu leżącego na pograniczu Polski i Słowacji. Baciary, znani z energii i autentyczności, wnieśli tę tradycyjną pieśń na szersze sceny, sprawiając, że jej prostota i dosadność urzekają publiczność od lat.

Tekst piosenki rozpoczyna się sielskim obrazem jarzębiny rosnącej niedaleko młyna, by od razu przejść do sedna problemu: zakochanego chłopca i jego nieodwzajemnionych starań. Podmiot liryczny opowiada o „dziewce śwarnej, co mo ocka corne”, czyli o urodziwej dziewczynie o ciemnych oczach, która skradła jego serce. Jednakże, jak to często bywa w tradycyjnych opowieściach o zalotach, napotyka on na sprzeciw jej rodziny: „Ale mi ją nie kcą dać”. To początkowe odrzucenie jest motorem napędowym całej narracji.

Zdesperowany zalotnik próbuje wszelkimi dostępnymi środkami przekonać rodziców dziewczyny do swojego wyboru. Składa im bogate dary, oferując to, co najcenniejsze w wiejskiej gospodarce: „Dawołek im owce / I pieniędzy w copce”, a następnie „Dawołek im świnie / Malowaną skrzynię”. Te materialne ofiary świadczą o jego determinacji i poważnym traktowaniu zamiarów matrymonialnych, a jednocześnie ukazują tradycyjne podejście do zawierania związków, gdzie posag i zamożność odgrywały kluczową rolę. Mimo jego szczodrości, rodzina pozostaje nieugięta – „Ale mi ją nie kcą dać”.

W obliczu uporczywego odrzucenia, w piosence pojawia się refren pełen nadziei i pewności siebie: „Hej dadzą dadzą / Jesce odprowadzą / Ino muse pocekać”. Te słowa wyrażają wiarę chłopca w to, że jego wytrwałość zostanie w końcu nagrodzona, a rodzice dziewczyny zmienią zdanie. Jest w tym zarówno niecierpliwa nadzieja, jak i nuta góralskiej przekory – przekonanie, że w końcu to on postawi na swoim.

Punktem zwrotnym i najbardziej dramatycznym momentem utworu jest zwrot: „Jakże to się stało / Dziewce się przespało / Teroz mi ją dawają”. Fraza „dziewce się przespało” w kontekście ludowej obyczajowości jednoznacznie wskazuje na utratę dziewictwa lub zajście w ciążę przed ślubem. W tradycyjnym społeczeństwie była to sytuacja, która znacząco obniżała status panny i często zmuszała jej rodzinę do szybkiego wydania jej za mąż, aby uniknąć hańby. Nagle, dziewczyna, która wcześniej była niedostępna, staje się „dawana” zalotnikowi, który tak bardzo o nią zabiegał.

Jednakże, ta zmiana sytuacji prowadzi do nieoczekiwanego obrotu spraw. Chłopiec, który wcześniej tak usilnie dążył do zdobycia dziewczyny, teraz, gdy jest mu oferowana, odmawia: „Jo jej teroz nie kce / Obróce siy ka fce / Niek se jom ta trzymają”. To jest akt dumy i manifestacja urażonej godności. Przez długi czas był odrzucany, a jego starania lekceważono. Teraz, kiedy dziewczyna straciła swoją „wartość” w oczach społeczeństwa i jest mu narzucana, on odmawia, pokazując, że jego miłość nie była bezwarunkowa wobec upokorzenia. Wybiera wolność i autonomię („Obróce siy ka fce”) zamiast przymusowego związku, który nie wynikłby z wzajemnego szacunku i czystych intencji rodziny dziewczyny.

Piosenka "Niedaleko młyna" w interpretacji Baciarów, znana między innymi z albumów takich jak "Zabawa weselna górali" (2019) czy "Największe Góralskie Hity" (2020), doskonale oddaje ludowy charakter moralności i dumy. Pokazuje, jak honor i duma jednostki, nawet w obliczu silnego uczucia, mogą przeważyć nad pragnieniem. Jest to opowieść o zmiennych kolejach losu, gdzie upór i odrzucenie rodzą w końcu gorzkie zwycięstwo, a miłość, która niegdyś była silna, ustępuje miejsca zranionej ambicji. Baciary, poprzez swoją dynamiczną muzykę i dialektalne wykonanie, tchnęli w tę opowieść nowe życie, sprawiając, że historia z regionu Spiszu wciąż rezonuje z słuchaczami, niezależnie od miejsca i czasu.