Interpretacja Sumi gaj - Baciary

"Sumi gaj" w wykonaniu zespołu Baciary to utwór głęboko zakorzeniony w tradycji muzyki góralskiej, a jednocześnie przetworzony na bardziej współczesne brzmienie, charakterystyczne dla twórczości grupy. Baciary, założone w 2002 roku na Podhalu przez braci Janusza i Andrzeja Body, słyną z łączenia folkloru z elementami popu, rocka, disco, a nawet muzyki biesiadnej, co pozwoliło im zyskać szeroką popularność. W swojej twórczości czerpią z melodii śpiewanych dawno temu przez przodków, nadając im nowe, "nowoczesne" życie.

Tekst piosenki, pisany gwarą góralską, maluje obraz prostego, wiejskiego życia i młodzieńczego uczucia. Rozpoczyna się od idyllicznego krajobrazu: "Hej, sumi goj nad wodom, gałonzki siy chwiejom." Ten szumiący gaj (las, zagajnik) i kołyszące się gałęzie nad wodą tworzą sielankową scenerię, typową dla góralskich pieśni, gdzie natura jest nierozłącznym tłem dla ludzkich historii i emocji. W tym pięknym otoczeniu pojawia się młoda dziewczyna, a narrator wyraża nadzieję, że "do ładnyj dziywcyny, hej, niek siy łocka śmiejom." To życzenie radości i uśmiechu w oczach ukochanej jest proste, ale zarazem głęboko szczere, podkreślając radosny, choć może nieco nieśmiały, charakter zalotów.

Druga zwrotka wprowadza element zabawy i pewnej beztroski: "Hej, po pod las, po pod las siwe wołki gnała. Ej, sama nie wiedziała, komu gymbusi dała." Obraz dziewczyny prowadzącej woły, być może zajętej codziennymi obowiązkami, ale jednocześnie zdolnej do spontanicznego gestu, jest bardzo autentyczny. Zdanie o pocałunku danym bez pełnej świadomości może sugerować zarówno jej niewinność, jak i lekkomyślność, a może po prostu naturalność i swobodę w wyrażaniu uczuć, typową dla młodości. Jest w tym pewna nostalgia za ulotnością chwili, ale też akceptacja dla jej spontaniczności.

Kolejna część piosenki to reakcja podmiotu lirycznego, który wskazuje na inicjatywę dziewczyny: "Samoś dziywce, samoś ty robiła zaloty. Samoś za mnom chodziło, moskol z masłem nosiło." To humorystyczne i nieco przekorne przypomnienie, że to ona "robiła zaloty", czyli inicjowała flirt. Wzmianka o przynoszeniu moskola z masłem jest szczególnie barwna i regionalna. Moskole to tradycyjne podhalańskie placki z ziemniaków i mąki, często jęczmiennej, pieczone na blasze lub patelni, stanowiące istotny element kuchni góralskiej. Mogły być podawane na śniadanie, z bryndzą, czosnkowym masłem, skwarkami lub jako dodatek do kwaśnicy. Ta scena, gdzie dziewczyna przynosi jedzenie, symbolizuje tradycyjną formę dbałości i wyrażania uczuć, a także zakorzenienie w codziennym życiu. Pokazuje, że miłość i zaloty nie dzieją się w oderwaniu od realnej egzystencji, ale są jej integralną częścią.

Finałowa zwrotka podsumowuje postawę narratora: "Hej, nie púde do góry, ka siy woda sieje. Púde jo do dziywcyny, hej, co siy rada śmieje." Wybór jest jasny – rezygnacja z trudnej, "pod górę" drogi (gdzie "woda sieje", co może oznaczać rwący strumień, trudności, albo po prostu trudny teren) na rzecz prostoty i radości. Narrator wybiera dziewczynę, która jest radosna i uśmiechnięta, podkreślając wagę pogodnego usposobienia w relacji. To odejście od skomplikowanych ścieżek życia na rzecz spokoju i szczęścia u boku kogoś, kto emanuje pozytywną energią.

Co ciekawe, utwór "Sumi gaj" nie jest wyłącznie oryginalną kompozycją Baciarych. Jak wskazuje Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki, utwór o tytule "Szumi gaj" (z regionalnym zapisem "Sumi gaj" w wykonaniu Baciarych) pochodzi z przełomu XIX i XX wieku i jego autorem słów oraz muzyki jest osoba nieznana. Co więcej, utwór ten powstał na podstawie dwunastozwrotkowej piosenki kurpiowskiej, nawołującej Kurpiów do walki z Moskalami. Baciary, podobnie jak inne zespoły regionalne, często czerpią z tego typu ludowych źródeł, nadając im własną interpretację i aranżację. Widać to również w obecności innych wersji i wykonań tej piosenki, np. przez zespół Juhasi, który wydał utwór "Hej Sumi Goj" w 2023 roku na albumie "Bejbi Bejbi". Również Danuta Stankiewicz (Lolita) ma w repertuarze piosenkę "Szumi gaj". To dowodzi, że jest to melodia i tekst o głębokich korzeniach w polskiej kulturze ludowej, co Baciary doskonale wykorzystują, tworząc muzykę, która łączy tradycję z nowoczesnością i trafia do szerokiej publiczności. Ich sukces polega właśnie na tym oryginalnym podejściu do muzyki tanecznej, gdzie góralski dialekt i folklor mieszają się z popularnymi gatunkami, tworząc unikalne brzmienie.