Interpretacja Panama - Adam Aston

Piosenka "Panama" w wykonaniu Adama Astona to barwna pocztówka dźwiękowa z egzotycznego zakątka świata, będąca doskonałym przykładem popularnego w dwudziestoleciu międzywojennym nurtu "gorączki tropikalnej" i fascynacji odległymi lądami. Adam Aston, właściwie Adolf Stanisław Loewinsohn, był jednym z najjaśniejszych gwiazd ówczesnej sceny muzycznej, cenionym za swój elegancki, zmysłowy baryton i zdolność do interpretowania zarówno sentymentalnych tang, jak i beztroskich, jazzujących aranżacji. Nagrana w 1934 roku dla wytwórni Syrena-Electro, "Panama" wpisywała się w modny wówczas gatunek "rhumba-fox" lub "fox-rumba", przeznaczony przede wszystkim do tańca i zapewniający lekką, rozrywkową atmosferę.

Utwór rozpoczyna się od wyobrażenia Panamy jako "Małego kraju nad dużą wodą" – miejsca strategicznego, gdzie "Wszystkie drogi tędy wiodą". Jest to metafora zbiegu kultur i losów, a także krainy możliwości i przygód. Postać "Starego majtka z rudą brodą" śpiewającego "z werwą i pogodą" od razu wprowadza w świat portowych tawern i beztroskiego życia marynarzy, symbolizując wolność i radość podróżowania. Panama jawi się jako przystań dla dusz spragnionych zarówno przygód, jak i romansów.

Dalsze strofy malują obraz lokalnych dziewcząt jako istot niezwykle namiętnych i lojalnych: "Tu dziewczęta nie są ryby / Nie kochają się na niby / Gdybyś wziął je w swoje tryby / To za tobą wszędzie szłyby". Ta idealizowana wizja "egzotycznej damy" była często obecna w przedwojennych fantazjach o dalekich krajach, gdzie normy obyczajowe wydawały się luźniejsze, a uczucia bardziej spontaniczne. Werset o "Granatowych chłopcach / Żaden im nie obcy / Buzi proszą wciąż / Kuszą niby wąż!" prawdopodobnie odnosi się do marynarzy (kolor granatowy często kojarzony był z ich mundurami) lub po prostu lokalnych, śmiałych młodych mężczyzn, którzy pod wpływem południowego słońca i gorącej atmosfery nie wahają się przed flirtem i pocałunkami. Całująca się "co krok" para w mroku po upalnym dniu podkreśla atmosferę swobody i zmysłowości, która zdaje się panować w tym odległym miejscu.

Kluczowym elementem tekstu, który dodaje piosence głębi, jest ostatnia zwrotka, ukazująca cykliczność życia w mieście portowym: "Tu marynarz, a tam dama / On odjeżdża, ona sama / On przyjeżdża, ona mama". Te proste słowa kryją w sobie zarówno beztroskę, jak i nutę melancholii. Miłość w Panamie bywa ulotna, naznaczona pożegnaniami, ale jednocześnie zdolna do tworzenia nowego życia. Przyjazdy i odjazdy marynarzy, samotność oczekujących kobiet i wreszcie pojawienie się "mamy" (z dzieckiem po marynarzu, który być może wróci, a może już nigdy nie) to obraz portowego życia, w którym romanse są intensywne, lecz często tymczasowe. Jest to subtelne przypomnienie o konsekwencjach tych egzotycznych fascynacji.

Co ciekawe, Andrzej Włast, autor słów, napisał tekst, który dla wielu był po prostu opisem przyjemności transoceanicznego rejsu i spotkań z "gorącokrwistymi chłopcami o skórze granatu". Piosenka była tak popularna, że doczekała się innej, znacznie bardziej ironiczną wersji. Marian Hemar, jeden z najbłyskotliwszych przedwojennych poetów, napisał zupełnie nowy tekst do tej samej melodii dla Miry Zimińskiej, zmieniając tytuł na "Nie ma mowy!". Ta kabaretowa interpretacja obnażała hipokryzję i uprzedzenia przedwojennej klasy wyższej w Polsce, parodiując pierwotny, nieco naiwny romantyzm oryginału. To zestawienie pokazuje, jak piosenka Astona, w swojej pierwotnej formie, celebrowała beztroską fantazję o egzotycznej przygodzie, która w Polsce lat 30. stanowiła ucieczkę od codzienności i szarzyzny, oferując słuchaczom namiastkę tropikalnych marzeń.

Adam Aston, nagrywając setki piosenek i będąc śpiewakiem kontraktowym Polskiego Radia, umiejętnie oddawał ten nastrój. Jego wersja "Panamy" pozostaje świadectwem epoki, w której dalekie kraje były synonimem swobody, zmysłowości i nieskrępowanej radości, mimo iż za egzotycznym woalem kryła się także ulotność ludzkich związków. Piosenka jest dziś nie tylko muzycznym zabytkiem, ale i frapującym dokumentem ówczesnych tęsknot i wyobrażeń o świecie.