Interpretacja Futile Devices - Sufjan Stevens

Piosenka „Futile Devices” Sufjana Stevensa to delikatna i intymna medytacja nad nieuchwytną naturą głębokiego przywiązania i niemożnością wyrażenia go w pełni słowami. Utwór, otwierający szósty album Stevensa z 2010 roku, „The Age of Adz”, choć sam album był eksperymentem z elektroniką, wyróżnia się swoją akustyczną, niemal ascetyczną formą, opartą na fortepianie i gitarze. Tekst piosenki ukazuje protagonistę, który odczuwa głęboki spokój i bezpieczeństwo w obecności ukochanej osoby.

Pierwsze wersy – „It's been a long, long time since I've memorized your face / It's been four hours now since I've wandered through your place” – sugerują zarówno długotrwałą zażyłość, jak i świeżość, niemal niedowierzanie z bliskości. To jakby bohater wciąż na nowo odkrywał i chłonął obecność drugiej osoby. Kiedy śpi na kanapie i „czuje się bardzo bezpiecznie”, a ukochana przynosi koce, on „zakrywa twarz” – to gest intymnej wrażliwości lub nawet wstydu przed tak silnym uczuciem, które chce ukryć, by nie odsłonić swojej bezbronności. Dwukrotne, proste wyznanie „I do love you” w tej części staje się cichym, wewnętrznym potwierdzeniem, szeptem skierowanym bardziej do siebie samego niż do adresata piosenki.

Druga zwrotka rozwija portret ukochanej osoby poprzez obserwację jej codziennych czynności. Bohater z zachwytem przysłuchuje się brzęczeniu strun gitary, gdy ta gra, czując wibracje metalu pod jej palcami. Podziwia również jej zdolności artystyczne, gdy szydełkuje, czując się „zahipnotyzowany i dumny”. To są małe, pozornie błahe momenty, które budują fundament głębokiego uczucia, sprawiając, że protagonista czuje się związany z drugą osobą w najbardziej prozaicznych sytuacjach. Jednakże, pomimo tej intensywnej bliskości, wyrażenie miłości na głos pozostaje wyzwaniem: „And I would say I love you, but saying it out loud is hard / So I won't say it at all / And I won't stay very long”. Ta niemożność werbalizacji jest centralnym punktem utworu. Jest to ucieczka od skategoryzowania uczucia, być może ze strachu przed jego intensywnością lub przed tym, że słowa mogą je zbanalizować.

Kluczowe wersy – „But you are the life I needed all along / I think of you as my brother / Although that sounds dumb / And words are futile devices” – doskonale oddają ten dylemat. Określenie „mój brat”, choć autor piosenki sam przyznaje, że „brzmi głupio”, wskazuje na typ relacji, która wykracza poza tradycyjne definicje. Nie jest to jedynie romantyczna miłość, ale też poczucie rodzinnego pokrewieństwa, głębokiego zrozumienia i przynależności. Ta ambiwalencja doskonale rezonuje z kontekstem, w jakim piosenka zyskała ogromną popularność – filmu „Call Me By Your Name” z 2017 roku. Reżyser Luca Guadagnino specjalnie poprosił o włączenie jej do ścieżki dźwiękowej, a nowy remiks utworu przez Dovemana został stworzony na potrzeby filmu. W interpretacji fanów, w filmie piosenka często jest postrzegana jako śpiewana z perspektywy Olivera, który podziwia Elio, ale ma trudności z wyznaniem swoich uczuć. W książce, na podstawie której powstał film, Elio czasem myśli o Oliverze jak o bracie ze względu na ich wspólne żydowskie pochodzenie, co dodatkowo wzmacnia tę liryczną dwuznaczność.

Frazę „words are futile devices” – „słowa są daremnymi narzędziami” – Sufjan Stevens skomentował w wywiadzie z 2011 roku, mówiąc, że wierzy w siłę języka i w to, że słowa tworzą rzeczywistość. Jednakże ta rzeczywistość zawsze będzie iluzją, reprezentacją głębszego, transcendentnego bytu. „Język jest użytecznością, ale jest też daremnością”. To potwierdza, że piosenka opowiada o uczuciach tak intensywnych i pierwotnych, że nie mieszczą się w ramach ograniczonego ludzkiego języka. Bohater odnajduje ukojenie i miłość w milczącej obecności, w małych gestach i subtelnych obserwacjach, ponieważ wszelkie próby wyrażenia tego głośno wydają się niewystarczające i skazane na porażkę. Piosenka „Futile Devices” staje się więc piękną odą do niewypowiedzianej miłości, celebrującą siłę emocji, które są zbyt potężne, by zamknąć je w słowach.