Interpretacja Mówiłam żartem - Iga Cembrzyńska

Piosenka "Mówiłam żartem" w wykonaniu Igi Cembrzyńskiej to jeden z klasycznych utworów polskiej sceny muzycznej, który do dziś porusza swoją błyskotliwością i dwuznacznością. Choć kojarzony z interpretacją charyzmatycznej aktorki, jego tekst wyszedł spod pióra legendarnej Agnieszki Osieckiej, zaś muzykę skomponował Jarosław Abramow-Newerly. Utwór został wydany w 1966 roku.

Centralnym punktem interpretacji piosenki jest postać narratora – kobiety, która z udawaną nonszalancją bawi się uczuciami partnera, jednocześnie zdradzając własne sprzeczne pragnienia. Początkowe zwrotki to litania niespełnionych obietnic: "Powiedziałam, że do ciebie przyjdę, nie przyszłam", "Powiedziałam, że za ciebie wyjdę, nie wyszłam". Podkreśla ona swoją niestałość, a nawet zdolność do zdrady ("Powiedziałam, że nie umiem zdradzić, umiałam"). To wyznanie nie jest jednak skruchą, lecz rodzajem autoironicznej prowokacji, mającej ukryć prawdziwe emocje.

Refren stanowi klucz do zrozumienia tej złożonej osobowości. Słowa "Bo ja tak mówiłam żartem. Dobry żart jest tynfa wart" sugerują, że narrator traktuje swoje deklaracje lekko, jako zabawę słowem, a nie wiążące zobowiązania. Tynf to dawna moneta, a fraza "dobry żart jest tynfa wart" to przysłowie oznaczające, że udany żart jest cenny. Jednocześnie jednak zarzuca partnerowi: "A ty oczy masz uparte, ty budujesz domek z kart". Oznacza to, że on traktuje jej słowa śmiertelnie poważnie, budując na nich kruchą konstrukcję relacji, nie dostrzegając (lub ignorując) jej gry. To zderzenie postaw rodzi konflikt – narrator ceni sobie wolność i ulotność, podczas gdy partner szuka stabilizacji. Wywiady z Igą Cembrzyńską, aktorką o wszechstronnym talencie i silnej osobowości, często ukazują ją jako osobę niezależną, która nie bała się łamać konwenansów. Ta piosenka idealnie wpisuje się w jej wizerunek artystki niepodporządkowującej się łatwym definicjom.

Druga część utworu kontynuuje motyw sprzeczności. Narrator wyznaje, że okłamała "tyle razy", mając na to "fantazję i siłę". Jednak zaraz potem ujawnia swoją wewnętrzną walkę: "Powiedziałam: 'Już nie będę czekać' – czekałam... Bo czasami chce się do człowieka – ja chciałam!". To zdanie jest przełomowe, bo po raz pierwszy kobieta przyznaje się do własnego pragnienia bliskości i tęsknoty. Pokazuje to, że jej wcześniejsze "żarty" mogły być również formą testowania uczuć partnera, obrony przed zranieniem lub próbą zachowania pozorów swobody.

Kulminacyjnym momentem piosenki jest ostatni refren, w którym narrator, mimo że wcześniej mówiła o odejściu partnera, deklaruje: "Gdy uskładasz już na bilet, okręt zacznie fale pruć, to w Koluszkach, w Mińsku, w Chile ja cię znajdę, krzyknę: 'Wróć!'". To zdanie, powtórzone dwukrotnie, ma ogromną siłę wyrazu. Sugeruje, że jej obojętność była jedynie maską, a pod spodem kryje się silne uczucie przywiązania i strach przed utratą. Gestyczna, wręcz teatralna obietnica odnalezienia go w najdalszych zakątkach świata świadczy o intensywności jej emocji, które w końcu przebijają się przez warstwę żartobliwej beztroski. Pokazuje to, że pomimo deklaracji o "dość" i "idź do czarta", nie jest w stanie faktycznie puścić tej relacji wolno.

Iga Cembrzyńska, znana z brawurowych ról aktorskich i niezwykłej ekspresji wokalnej, tchnęła w ten tekst Osieckiej niezapomnianą energię. Piosenka stała się jednym z jej przebojów w latach 60. i jest dowodem na to, jak artystka potrafiła łączyć śpiew z kreacją aktorską, tworząc miniaturowe dramaty w każdej wykonywanej piosence. To właśnie ta interpretacja, pełna kokieterii, ale i głębokiego, ukrytego uczucia, sprawia, że "Mówiłam żartem" pozostaje utworem wielowymiarowym i ponadczasowym, ukazującym skomplikowaną naturę ludzkich relacji i często maskowane emocje.