Interpretacja Wilt heden nu treden - Religijne

„Wilt heden nu treden” to pieśń o niezwykłej historii, która zrodziła się z ducha narodowej walki i głębokiej religijności. Choć w tekście, który podałeś, autor określony jest jako „Religijne”, to w rzeczywistości pieśń ta została napisana w 1597 roku przez Adrianusa Valeriusa. Nie jest to więc kategoria gatunkowa, lecz nazwisko konkretnego twórcy, którego wkład w niderlandzką kulturę i historię jest niezaprzeczalny. Utwór ten, pierwotnie zatytułowany „Wilt heden nu treden”, powstał w niezwykłych okolicznościach – jako hymn upamiętniający zwycięstwo wojsk niderlandzkich nad Hiszpanami w Bitwie pod Turnhout. Było to kluczowe wydarzenie podczas wojny osiemdziesięcioletniej, czyli niderlandzkiej wojny o niepodległość przeciwko katolickiemu królowi Hiszpanii, Filipowi II. W tamtym czasie protestantom holenderskim, do których należał Valerius, zakazano publicznych zgromadzeń w celu oddawania czci Bogu, co nadaje pieśni dodatkowy wymiar buntu i wolności.

Pieśń po raz pierwszy ukazała się drukiem w 1626 roku, rok po śmierci Valeriusa, w zbiorze holenderskich pieśni ludowych i patriotycznych pt. „Neder-landtsche Gedenck-Clanck”. Co ciekawe, oryginalna melodia utworu pochodziła z niderlandzkiej pieśni ludowej „Hey, wilder dan wild, wie zal mij temmen”. Ta pierwotna funkcja pieśni jako dziękczynienia za zwycięstwo militarne jest kluczem do zrozumienia jej treści.

Pierwsza strofa pieśni to wyraźne wezwanie do uwielbienia: „Wilt heden nu treden voor God den Heere, / Hem boven al loven van herten seer, / End' maken groot zijns lieven namens eere, / Die daar nu onsen vijant slaat terneer”. To zaproszenie do wstąpienia przed oblicze Pana, aby „ponad wszystko chwalić Go z całego serca” i „wywyższać chwałę Jego imienia”. Kluczowe jest tu uzasadnienie tego uwielbienia: Bóg jest tym, który „pokonuje naszego wroga”. W kontekście historycznym, Bóg jest postrzegany jako boski sojusznik w walce o wolność, a zwycięstwo militarne jest bezpośrednim dowodem Jego działania i łaski.

Druga strofa rozszerza tę perspektywę na życie codzienne: „Ter eeren ons Heeren wilt al u dagen / Dit wonder bijzonder gedencken toch; / Maekt u, o mensch, voor God steets wel te dragen, / Doet ieder recht en wacht u voor bedrog”. Valerius wzywa, aby na co dzień „pamiętać o tym szczególnym cudzie”. To nie tylko jednorazowe świętowanie, ale ciągła pamięć o boskiej interwencji. Wezwanie do bycia „godnym przed Bogiem”, „czynienia sprawiedliwości każdemu” i „strzeżenia się oszustwa” ukazuje, że religijność i pobożność w oczach autora nierozerwalnie łączą się z moralnym postępowaniem i uczciwością w życiu społecznym. Jest to przypomnienie, że prawdziwe dziękczynienie za wolność i zwycięstwo wyraża się w cnotliwym życiu.

Trzecia strofa maluje obraz zagrożenia, przed którym wierni muszą być czujni: „D'arglosen, den boosen om yet te vinden, / Loopt driesschen, en briesschen gelyck een leeu, / Soeckende wie hy wreedelyck verslinden, / Of geven mocht een doodelycke preeu”. Mówi o „podstępnych, złych, szukających czegoś”, którzy „rykują i warczą jak lew”. Ten opis, przywołujący biblijny obraz szatana (1 P 5,8), podkreśla stałą obecność zła i pokusy. Wrogowie, zarówno duchowi, jak i ci docześni, są przedstawieni jako drapieżne bestie, gotowe „okrutnie pożreć” lub zadać „śmiertelne ukąszenie”. To ostrzeżenie przed duchową i moralną czujnością, konieczną w obliczu nieustających zagrożeń.

Ostatnia strofa dostarcza pocieszenia i wskazówek, jak stawić czoła temu złu: „Bidt, waket end' maket dat g'in bekoring, / End' 't quade met schade toch niet en valt. / U vroomheyt brengt den vijant tot verstoring, / Al waer sijn rijck nog eens so sterck bewalt”. Wezwanie do „modlitwy, czuwania i działania”, aby nie ulec pokusie i „nie wpaść w zło ze szkodą”. Podkreśla się tu rolę pobożności (w kontekście historycznym rozumianej także jako waleczność lub odwaga), która „doprowadza wroga do zniszczenia, choćby jego królestwo było nawet silniej ufortyfikowane”. Jest to potężne przesłanie o wierze, która pokonuje wszelkie przeciwności, nawet te o największej sile militarnej czy duchowej.

Interesującym faktem jest to, jak „Wilt heden nu treden” przekroczyło granice Niderlandów. W Stanach Zjednoczonych pieśń ta, znana jako „We Gather Together”, stała się jednym z najbardziej popularnych hymnów śpiewanych podczas Święta Dziękczynienia. Ta angielska wersja, napisana przez Theodore'a Bakera w 1894 roku, nie jest jednak dosłownym tłumaczeniem, lecz parafraza. Rozpowszechnił ją Eduard Kremser, austriacki kompozytor, który w 1877 roku zaaranżował ją i przetłumaczył na łacinę i niemiecki („Wir treten zum Beten”). Jej amerykańska popularność wzrosła szczególnie podczas I i II wojny światowej, kiedy „ciemiężący źli” byli utożsamiani z wrogami takimi jak nazistowskie Niemcy i imperialna Japonia. W 1937 roku Niderlandzki Kościół Reformowany w Ameryce Północnej, po rezygnacji z polityki śpiewania wyłącznie psalmów, wybrał „We Gather Together” jako pierwszy hymn w swoim kancjonale, co świadczy o jego symbolicznym znaczeniu.

„Wilt heden nu treden” to nie tylko historyczny hymn dziękczynny, ale też ponadczasowe wezwanie do pamięci o boskiej opiece, do życia w prawości i czujności wobec zła. Pieśń ta łączy w sobie motywy patriotyzmu, głębokiej wiary i osobistej moralności, tworząc hymn o przetrwaniu i nadziei, który rezonuje przez wieki, adaptując się do nowych kontekstów, ale zachowując swoje fundamentalne przesłanie o Bożej interwencji i ludzkiej odpowiedzialności.