Interpretacja Czerwone maki na Monte Cassino - Paweł Prokopieni

Pieśń „Czerwone maki na Monte Cassino” to jeden z najbardziej ikonicznych utworów polskiej historii, symbol bohaterstwa i niezłomnego ducha żołnierza. Wbrew informacji podanej w zapytaniu, autorem słów do tej legendarnej pieśni jest Feliks Konarski, znany jako Ref-Ren, zaś muzykę skomponował Alfred Schütz. Obaj byli żołnierzami 2 Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa. Paweł Prokopieni, choć był cenionym śpiewakiem i żołnierzem Armii Andersa, który wykonywał tę pieśń na wielu frontowych koncertach, nie jest jej twórcą.

Utwór powstał w niezwykłych okolicznościach – w nocy z 17 na 18 maja 1944 roku, na kilka godzin przed zdobyciem Monte Cassino przez polskie oddziały. Feliks Konarski, przebywający wówczas w Campobasso z Teatrem Żołnierza Polskiego, słyszał odgłosy toczącej się bitwy, co głęboko nim wstrząsnęło. Pod wpływem tych emocji naprędce napisał tekst pierwszych dwóch zwrotek i refrenu, a następnie obudził Alfreda Schütza, który natychmiast skomponował do nich muzykę. Sam Schütz wspominał, że tekst zrobił na nim "szalone wrażenie" i melodia od razu przyszła mu do głowy. Pieśń została wykonana po raz pierwszy 18 maja 1944 roku, tuż po zwycięstwie, w kwaterze generała Andersa przez Gwidona Boruckiego z orkiestrą Schütza. Feliks Konarski dopisał trzecią zwrotkę kilkanaście godzin później, gdy podróżując, zobaczył wzdłuż drogi bukiety czerwonych maków na grobach poległych żołnierzy.

Pierwsza zwrotka to bezpośrednie wezwanie do walki, pełne determinacji i gniewu: „Czy widzisz te gruzy na szczycie? Tam wróg twój się kryje jak szczur! Musicie, musicie, musicie Za kark wziąć i strącić go z chmur!” Tekst ten odzwierciedla desperację i konieczność pokonania wroga, ukrytego w strategicznie położonym klasztorze. Słowa takie jak „szaleni, zażarci, uparci” podkreślają niezłomność i brawurę polskich żołnierzy, którzy szli „zabijać i mścić” w imię najwyższej wartości – Polski. To wizja walki na śmierć i życie, bez odwrotu, gdzie jedynym celem jest zwycięstwo.

Refren, jeden z najbardziej rozpoznawalnych fragmentów pieśni, używa niezwykle poruszającej metafory: „Czerwone maki na Monte Cassino Zamiast rosy piły polską krew. Po tych makach szedł żołnierz i ginął, Lecz od śmierci silniejszy był gniew.” Obraz maków, które zakwitły na wzgórzach Monte Cassino, staje się tu wiecznym symbolem przelanej krwi i ofiary polskich żołnierzy. Mak, z natury ulotny, w tej pieśni zyskuje wymiar wieczności, stając się czerwieńszym dzięki krwi poległych. To symbol krwawej daniny, jaką Polacy złożyli za wolność, jednocześnie podkreślając, że ich gniew i pragnienie sprawiedliwości były silniejsze niż strach przed śmiercią. Pieśń odwołuje się do motywu kwiatów symbolizujących krew poległych, obecnego już w wierszu „In Flanders Fields” z czasów I wojny światowej.

Druga zwrotka (która w oryginalnym tekście, podanym przez użytkownika, jest trzecią) skupia się na tragicznym, lecz honorowym wymiarze poświęcenia: „Czy widzisz ten rząd białych krzyży? To Polak z honorem brał ślub! Idź naprzód - im dalej, im wyżej, Tym więcej ich znajdziesz u stóp.” Białe krzyże to groby poległych, świadectwo ogromnych strat, ale także symbol honoru i wierności ojczyźnie, rozumianej jako symboliczną „ślub z honorem”. Stwierdzenie „Ta ziemia do Polski należy, Choć Polska daleko jest stąd, Bo wolność krzyżami się mierzy, Historia ten jeden ma błąd” to gorzka refleksja nad losem narodu, który wolność musi opłacać tak wysoką ceną. To poczucie symbolicznej przynależności ziemi włoskiej do Polski, okupionej krwią, oraz tragiczny wniosek, że historia polska naznaczona jest nieustanną walką i ofiarą.

„Czerwone maki na Monte Cassino” szybko stały się jednym z najważniejszych hymnów narodowych, zwłaszcza dla Polaków na emigracji i w kraju pod komunistycznymi rządami, gdzie utwór był często cenzurowany, ale stanowił manifestację patriotyzmu. Generał Władysław Anders początkowo obawiał się, że muzyka może być zbyt trudna dla żołnierzy i pieśń się nie przyjmie, lecz szybko okazało się, że się mylił. Pieśń ta miała ogromny wpływ na morale walczących i na długo zapadła w pamięć kolejnych pokoleń. Stała się tak doniosła, że powstała nawet niepisana zasada, by do niej nie tańczyć, co zostało zresztą uwiecznione w jednym z odcinków serialu „Dom”. To nie tylko hołd dla bohaterów bitwy, ale także uniwersalne przesłanie o wartości wolności i cenie, jaką trzeba za nią zapłacić. Jak wspominał Feliks Konarski: „Śpiewając po raz pierwszy Czerwone maki u stóp klasztornej góry, płakaliśmy wszyscy. Żołnierze płakali z nami. Czerwone maki, które zakwitły tej nocy, stały się jeszcze jednym symbolem bohaterstwa i ofiary – i hołdem ludzi żywych dla tych, którzy przez miłość wolności polegli dla wolności ludzi…”.