Interpretacja Hymn Szarych Szeregów - Patriotyczne

„Hymn Szarych Szeregów”, przypisywany ogólnie nurtowi „Patriotyczne”, jest utworem o niezwykłej sile wyrazu i głębokim znaczeniu historycznym. Powstał on w sierpniu 1943 roku, w najciemniejszym okresie niemieckiej okupacji, a jego autorem słów i muzyki był zaledwie 18-letni Tomasz Jaźwiński, ukrywający się pod pseudonimem „Julek”. To doprawdy zadziwiające, że tak młody człowiek stworzył dzieło tak dojrzałe, które do dziś rezonuje w sercach Polaków. Jaźwiński był aktywnym działaczem podziemia niepodległościowego i członkiem redakcji pism patriotycznych skierowanych do harcerzy, takich jak „Zawiszacy” i „Bądź Gotów”. Niestety, „Julek” zginął z rąk hitlerowców 1 sierpnia 1943 roku, nie doczekawszy wolnej Polski. Pieśń tę zadedykował komendantowi Szarych Szeregów, Stanisławowi Broniewskiemu ps. „Orsza”.

Pieśń stanowi manifestację niezłomnego ducha polskiego harcerstwa w konspiracji, czyli organizacji Szare Szeregi. Słowa hymnu są wezwaniem do walki o polskie prawa i niepodległość. Pierwsza strofa od razu wprowadza w atmosferę determinacji i zbiorowej siły: „I iść będziemy w Polskę szarymi szeregami / I będzie Bóg nad nami i będzie Naród z nami...” Podkreśla ona wiarę w Boże wsparcie oraz jedność narodu, co było kluczowe w czasach rozbicia i terroru. Zwrot „I będziem równać w prawo” symbolizuje dążenie do sprawiedliwości i porządku po zakończeniu okupacji. Powtórzenie tych wersów nadaje im rytualny, niemal sakralny charakter.

Druga strofa wprost odnosi się do zagrożenia: „Gdy cisną nam wyzwanie z Zachodu i ze Wschodu, / Ruszymy do pochodu.” Wskazuje to na świadomość podwójnego wroga – niemieckiego i sowieckiego, który dążył do zniszczenia Polski. W tym kontekście pojawia się symboliczna postać Zawiszy Czarnego, średniowiecznego rycerza, który mieczem wskazuje drogę do walki, łącząc współczesnych bohaterów z legendarną przeszłością Polski. Obraz „Zatętni ziemia twardo gąsienic kopytami / I iść będziemy w ogień szarymi szeregami” maluje wizję totalnej mobilizacji i gotowości na największe poświęcenie, nawet na śmierć w boju.

Kolejne wersy, mówiące o „fanfarach echami wysokimi / Hen po piastowskiej ziemi szumami husarskimi”, odwołują się do chwalebnych kart polskiej historii. Husaria, symbol potęgi militarnej Rzeczypospolitej, i ziemia piastowska, kolebka polskiej państwowości, mają wzbudzać dumę i nadzieję. „Za nami pójdzie Naród z orłem, ze sztandarami / Powiedziem go szpalerem szarymi szeregami” to wizja powszechnego powstania, w którym harcerze stają się przewodnikami całego społeczeństwa, prowadzącymi je ku wolności pod narodowymi symbolami.

Ostatnia część hymnu koncentruje się na przyszłości i odbudowie. „I będziem Gmach budować rycerskim zwykłym bojem, / Otworzym wszerz podwoje dla trudu, dla Pokoju.” Słowo „Gmach” odnosi się do niepodległej Polski, którą harcerze, po walce („rycerskim zwykłym bojem”), zamierzają zbudować na nowo, otwierając ją na pokój i ciężką pracę. „I będzie Polska młodą - my będziem Polakami / I staniem w straż przed Gmachem szarymi szeregami...” wyraża nadzieję na odrodzenie narodu i państwa, a harcerze widzą siebie jako strażników tej nowej, odrodzonej Polski, wskazując drogę młodym pokoleniom.

Warto pamiętać, że Szare Szeregi nie były jednolitą organizacją. Dzieliły się na trzy grupy wiekowe, z których każda miała swoje zadania. „Zawiszacy” (12-14 lat) zajmowali się służbą pomocniczą i edukacją konspiracyjną, a podczas Powstania Warszawskiego stworzyli Harcerską Pocztę Polową. „Bojowe Szkoły” (15-17 lat) prowadziły mały sabotaż, m.in. akcje propagandowe i dywersyjne. Najstarsi, czyli „Grupy Szturmowe” (powyżej 18 lat), podporządkowane Kedywowi AK, uczestniczyły w akcjach zbrojnych i wielkiej dywersji. Hymn Jaźwińskiego jednoczył ich wszystkich, dając im poczucie wspólnej misji.

Utwór ten, z jego skróconymi formami czasownikowymi, nabiera archaicznego, podniosłego nastroju, co jeszcze bardziej podkreśla jego uroczysty charakter. Mimo upływu lat, „Hymn Szarych Szeregów” pozostaje żywym symbolem walki o wolność i patriotyzmu, będąc ważnym elementem edukacji historycznej i harcerskiej, co potwierdza fakt, że do dziś jest śpiewany przez harcerzy i stał się nawet hymnem niektórych szkół. Choć Tomasz Jaźwiński nie dożył zwycięstwa, jego pieśń na zawsze upamiętnia najwyższy dar, jaki młodzi ludzie złożyli ojczyźnie – swoje życie.

Należy zaznaczyć, że w wyniku moich poszukiwań nie odnaleziono żadnych powiązań pomiędzy „Hymnem Szarych Szeregów” a Witoldem Lutosławskim. Lutosławski był wybitnym polskim kompozytorem XX wieku, autorem wielu dzieł symfonicznych i wokalnych, ale nie jest wymieniany jako twórca ani współtwórca tego konkretnego utworu patriotycznego.