Interpretacja Na fujarce - Jasio krówki gna - Maria Zajączkowska

Piosenka „Na fujarce – Jasio krówki gna” to poruszająca opowieść o dziecięcym smutku i samotności, która głęboko wpisała się w polską kulturę, choć jej autorstwo bywa niekiedy mylone. Wbrew często spotykanej atrybucji, słowa i muzyka do tego utworu zostały napisane przez Helenę Bojarską (1856-1922). Maria Zajączkowska, wymieniona w prompcie, była natomiast jedną z wykonawczyń, która nagrała tę piosenkę w 1917 roku. To ważne rozróżnienie, gdyż Helena Bojarska, polska kompozytorka związana z kręgiem muzyki ludowej, jest autorką „Małego śpiewnika dla dzieci” zawierającego 33 piosenki z towarzyszeniem fortepianu, co sugeruje, że „Jasio krówki gna” mógł powstać jako utwór dla najmłodszych, niosący ze sobą uniwersalne przesłanie. Piosenka jest mazurem, co osadza ją w tradycyjnym nurcie polskiej muzyki ludowej.

Utwór rozpoczyna się sielankowym obrazkiem: „Jasio krówki gna, Na fujarce gra”. Szybko jednak ten pozornie beztroski krajobraz zostaje zaburzony przez „smutne tony”, które „płyną, płyną w dal”. Już od pierwszych wersów odbiorca wyczuwa, że w sercu młodego pastuszka „rośnie ciężki żal”. Muzyka, tradycyjnie kojarzona z radością i swobodą pasterza, staje się tu nośnikiem głębokiego cierpienia, subtelną zapowiedzią dramatu, który niebawem zostanie ujawniony. To właśnie owa melodia, wybrzmiewająca melancholią, prowokuje drugą zwrotkę, w której narrator – lub być może inny pasterz, przechodzień – zadaje bezpośrednie pytanie: „Co tak, Jasiu, grasz? Czy zmartwienie masz? Czy ci, chłopcze, źle na świecie, Powiedz, powiedz mi”. Te proste pytania podkreślają empatyczne podejście do chłopca i wskazują na uniwersalność ludzkiego odczuwania smutku. Słuchacz, podobnie jak postać zadająca pytanie, odczuwa „tęsknotę” i „serdeczne łzy” w granej melodii, co uwydatnia moc ekspresyjną muzyki Jasia.

Kluczowe dla interpretacji jest wyznanie Jasia w trzeciej zwrotce, które rzuca światło na przyczynę jego cierpienia. „Mam ja smutek, mam, Bom na świecie sam” – te słowa, wypowiedziane z prostotą właściwą dziecięcej, ale i ludowej poezji, oddają sedno jego nieszczęścia. Jasio jest sierotą; „Umarł ojciec i matusia, Poszła za nim wnet. Już oboje leżą w grobie, Tam, za górką, het”. Obraz odejścia rodziców, najpierw ojca, a potem matki, jest niezwykle sugestywny i wzruszający. „Poszła za nim wnet” sugeruje nie tylko szybkie odejście, ale i głęboką miłość i pośmiertne zjednoczenie rodziców, pozostawiając Jasia w całkowitej samotności. Motyw sieroty, jej cierpienia i walki o przetrwanie, jest zresztą często spotykany w polskiej pieśni ludowej, gdzie dzieci osierocone bywały narażone na ciężki los i okrucieństwo świata.

Ostatnia zwrotka jest poruszającym kulminacją, w której Jasio przekształca swój indywidualny ból w przesłanie do otaczającego go świata. „Graj fujarko, graj, Niech brzmi echem gaj, Niech usłyszą lasy, łąki I obszary pól, Że sieroctwo to okrutny, To najsroższy ból”. Chłopiec nie gra już tylko dla siebie, lecz pragnie, by jego lament rozniósł się po całej naturze – po gajach, lasach, łąkach i polach. Przyroda, która jest jego jedynym świadkiem i powiernikiem, staje się także adresatem jego gorzkiego przesłania. To wołanie o zrozumienie i współczucie dla wszystkich sierot, podkreślające uniwersalność ich cierpienia. Sieroctwo zostaje nazwane „okrutnym” i „najsroższym bólem”, co dobitnie świadczy o intensywności dziecięcego żalu i świadomości swojej bezbrzeżnej straty.

Piosenka Heleny Bojarskiej, nagrana przez Marię Zajączkowską, to zatem wzruszający przykład ludowej wrażliwości, ukazujący dziecięcą perspektywę w obliczu straty i osamotnienia. Poprzez prosty język i bezpośrednie wyrażenie emocji, utwór ten, osadzony w konwencji mazura, wciąż rezonuje z odbiorcami, przypominając o uniwersalnym wymiarze ludzkiego cierpienia i sile sztuki jako jego wyrazu.