Interpretacja Pasterka - Pastuszka - Maria Tokarska

Utwór „Pasterka - Pastuszka” w wykonaniu Marii Tokarskiej to przykład pieśni, która z pozoru niewinna, pasterska opowieść, skrywa głęboko erotyczne, a nawet prowokacyjne przesłanie. Tekst piosenki, zaczynający się od idyllicznego obrazka „W gaiku, gdzie bystra woda / Po kamykach się sączyła”, wprowadza słuchacza w sielankową scenerię, w której „Pastereczka piękna, młoda / Dla rozrywki coś robiła”. Niewinne zapytanie „Ale co, ale co / Wy o tym pewnie nie wiecie” już na wstępie buduje pewne napięcie i sugeruje, że dalsza część opowieści może zawierać coś więcej niż tylko prostą narrację o pleceniu wianków z dziewanny i macierzanki.

Właśnie ten niewinny akt splatania wianków staje się punktem wyjścia do spotkania z pasterzem, który „_j_ą zdybuje / I natychmiast pokazuje” swoje uczucia. Wyraża on, „jak mu miło / Jak trudno dnia bez niej dożyć” i prosi, aby pozwoliła mu „coś włożyć”. To jest moment, w którym język utworu zaczyna subtelnie balansować na granicy dosłowności i aluzji. Początkowo chodzi o „kwiat świeży” czy „bukiecik” za gorset, co wciąż mogłoby być interpretowane romantycznie. Jednak już kolejna zwrotka z tym samym refrenem „Włożyć za gorset bukiecik” i reakcją pasterki: „Chętnie ku lubemu bieży / I natychmiast mu odkrywa” zaczyna coraz wyraźniej wskazywać na inną naturę ich spotkania.

Pasterka „Odkrywa, co czuje serce / Jaka ją miłość przenika”, a „rozogniony pasterz wtyka” już nie tylko bukiecik. W kolejnych wersach następuje eskalacja dwuznaczności, która w języku ludowym często służyła do opisywania sfery intymnej. Pasterz, „na fujarce grać zaczyna” – fujarka, symbol męskiej potencji, odgrywa tu rolę nie tylko instrumentu muzycznego. Jedną ręką bierze „za gorsecik”, a drugą „jej coś rozpina”. Obraz „rozpina suknię dziewica” i blednących z „strachu lica” pasterki, by następnie ustąpić miejsca „pasterzowi ciągle głaszczącemu”, prowadzi do konkluzji, że opisane wydarzenia przekraczają granice niewinnego flirtu.

Kulminacją erotycznego ładunku piosenki jest fragment: „Głaszcze to pierś, to buziaka / Wzajemną miłością płaci / Na koniec nasza pasterka / Na zielonej łące traci”. Tracenie „przytomności z rozkoszy” oraz „zwiesza głowa” na dół jasno precyzują, co wydarzyło się na łące. W ostatniej zwrotce pasterz, który „już się nie płoszy”, „Wyjmuje, a potem chowa / Chowa głowę w obie dłonie”, by w końcu w duchu „myśli sobie / Żeby mógł raz jeszcze powtórzyć”. Te wersy, choć nadal zgrabnie ukryte za eufemizmami, jednoznacznie opisują akt seksualny i jego konsekwencje, a finałowe „No ale co, ale co / Wy mnie teraz zrozumiecie” stanowi ironiczne mrugnięcie okiem do słuchacza, potwierdzając, że celowo użyto tu języka sugerującego.

Maria Tokarska, znana piosenkarka, w swoim repertuarze miała wiele utworów o ludowym zabarwieniu, a niektóre z nich, jak choćby „Rydzu mój”, były wręcz określane jako „walczyk perwersyjny”. Właśnie w tym kontekście „Pasterka - Pastuszka”, wymieniana również jako „Pastuszka” czy „Piosenka o pasterce”, jawi się jako kolejna pieśń z bogatego zbioru polskiej kultury ludowej, która nie stroniła od tematów miłosnych i erotycznych, często przedstawianych w zawoalowany, lecz zrozumiały dla odbiorcy sposób. Tokarska, jako artystka, która wykonywała i utrwalała tego typu utwory, przyczyniła się do zachowania tego, co w tradycji ustnej było obecne od wieków – pieśni, które bawiły, uczyły i opowiadały o życiu w całej jego złożoności, w tym również o intymnych relacjach. Brak bezpośrednich wywiadów na temat tej konkretnej piosenki sprawia, że jej interpretacja opiera się głównie na analizie tekstu oraz kontekstu twórczości artystki, co jednak w pełni potwierdza jej frywolny charakter, typowy dla wielu ludowych przyśpiewek i kupletów z epoki.