Interpretacja Oj Alija Alija - Koridor

Piosenka „Oj Alija Alija” autorstwa zespołu Koridor to utwór o silnym zabarwieniu politycznym i nacjonalistycznym, stanowiący ostrą krytykę i potępienie Aliji Izetbegovicia, pierwszego prezydenta niepodległej Bośni i Hercegowiny, z perspektywy serbskiej podczas wojny w Bośni (1992-1995). Tekst, pełen ironii, oskarżeń i jawnej wrogości, odzwierciedla głębokie podziały i wzajemne pretensje charakterystyczne dla tamtego okresu.

Utwór rozpoczyna się zwrotem „Oj Alija Alija ljiljanima babo”, gdzie „ljiljani” (lilie) były symbolem niezależnej Bośni i jej armii. Zwrot ten, choć pozornie honorowy, jest od razu podważany oskarżeniem: „i tebi će leđa okrenuti švabo”, sugerując zdradę lub porzucenie przez zachodnich sojuszników, reprezentowanych przez potocznie nazywanych „szwabów” (Niemców). Podobny wydźwięk ma fragment: „Oj Alija Aljo primi hladan tuš / u brk ti se smije tvoj prijatelj Buš”, wskazujący na sarkastyczne odniesienie do George’a H.W. Busha, ówczesnego prezydenta USA, i jego rzekomego lekceważenia Izetbegovicia. Piosenka sugeruje, że Izetbegović był naiwny w swoich międzynarodowych sojuszach, wierząc w poparcie, które ostatecznie miało okazać się iluzoryczne.

Kolejne linijki eskalują oskarżenia, nazywając Izetbegovicia „muslimanski izrode” (muzułmański wyrodku). Jest to bezpośredni atak na jego tożsamość etniczną i religijną, przedstawiający go jako zdrajcę szerzej rozumianej wspólnoty słowiańskiej lub jugosłowiańskiej. Pojawia się również postać Franjo Tuđmana, prezydenta Chorwacji: „prevešće te Tuđman žednog preko vode”, co oznacza, że Tuđman oszuka Izetbegovicia, obiecując pomoc, a ostatecznie pozostawiając go w gorszej sytuacji. To odzwierciedla skomplikowane i często sprzeczne relacje między bośniackimi i chorwackimi siłami podczas wojny, pomimo ich sojuszu przeciwko Serbom. Liryk, pisany z serbskiej perspektywy, podkreślał, że Izetbegović stracił terytorium Bośni („male su ti međe” – małe są twoje granice), a gdyby „ost'o sa nama” (został z nami), czyli z Serbami, granice te byłyby „još veće” (jeszcze większe). Jest to jawna propozycja alternatywnej historii, w której Bośnia pozostałaby częścią większego, serbsko-zdominowanego tworu.

Refren „NEMA VIŠE TURSKIH PITA OD POSAVSKOG ZLATNOG ŽITA!” (Nie ma już tureckich pit z posawińskiego złotego żyta!) jest kluczowy dla zrozumienia przekazu utworu. „Tureckie pity” symbolizują tu kulturę bośniackich muzułmanów, kojarzoną z dziedzictwem osmańskim, które było postrzegane przez serbskich nacjonalistów jako obce i niepożądane. „Posawina” to region w północnej Bośni, o bogatych, żyznych ziemiach („złote żyto”), który był strategicznie ważny i silnie walczono o niego podczas wojny. Refren wyraża triumfalny, bądź lamentujący z serbskiego punktu widzenia, koniec bośniacko-muzułmańskiej obecności lub dominacji w tym regionie i generalnie w Bośni, wskazując na pragnienie „oczyszczenia” kulturowego i terytorialnego.

Piosenka kontynuuje otwarte oskarżenia: „Oj Alija Alija ljut si na nas strašno / što ne možeš Srbina prodati za brašno” (Oj Alija Alija, jesteś na nas strasznie zły / bo nie możesz sprzedać Serba za mąkę). Sugeruje to, że Izetbegović był wrogi Serbom i próbował ich uprzedmiatawiać. Linia „Oj Alija Aljo šta će tebi hrana / kol'ko bolan misliš imat Ramazana?” (Oj Alija Aljo, po co ci jedzenie / ile, chory człowieku, myślisz, że będziesz miał Ramadanów?) jest wyjątkowo obraźliwa, kwestionując jego prawo do życia i praktykowania wiary, a nawet sugerując jego rychły koniec.

Kolejne fragmenty tekstu dalej wzmacniają motyw zdrady ze strony Chorwatów i osobistej porażki Izetbegovicia: „kad ti Tuđman ovce uzme a pošalje mast” (kiedy Tuđman zabierze ci owce, a pośle tłuszcz) oraz „izdala te izdala Tuđmanova garda” (zdradziła cię, zdradziła cię gwardia Tuđmana). Podkreślają one, że chorwackie siły, pomimo początkowych sojuszy, działały w swoim własnym interesie, często na niekorzyść Bośniaków. Krytyka Izetbegovicia jest również bardzo personalna: „misliš da si veliki a tako si mali” (myślisz, że jesteś wielki, a jesteś taki mały) oraz „što si babo izabrao skroz pogrešnu stranu” (że, ojcze, wybrałeś całkowicie złą stronę). Ostatnia zwrotka podsumowuje serbski punkt widzenia, stwierdzając, że Alija Izetbegović dążył do osobistej wielkości („al si htio da postaneš ti veliki Ali”), ale w rzeczywistości poniósł porażkę („visoko si poletio a nisko si pao” – wysoko poleciałeś, a nisko upadłeś).

Zespół Koridor, który powstał w 1992 roku w Republice Serbskiej, był znany z pieśni o charakterze patriotyczno-wojennym. Utwory takie jak „Oj Alija Alija” stanowiły część propagandy wojennej i były elementem mobilizacji tożsamości serbskiej podczas konfliktu. Piosenka jest typowym przykładem nurtu muzycznego, który towarzyszył wojnom w byłej Jugosławii, wyrażając silne emocje, podziały i nacjonalistyczne narracje. Nie ma szerszych informacji o wywiadach z członkami zespołu na temat konkretnie tego utworu, ale jego kontekst historyczny i wydźwięk są jasne w szerszym krajobrazie serbskiej muzyki wojennej tamtych lat. Jest to zatem nie tylko utwór muzyczny, ale i dokument czasu, świadectwo głębokiej polaryzacji i traumy, która naznaczyła Bałkany w latach 90. XX wieku.