Interpretacja Le Roi - Georges Brassens

Utwór „Le Roi” (Król) autorstwa Georges’a Brassensa to sarkastyczna i głęboko pesymistyczna refleksja nad trwałością ludzkiej głupoty, która – w przeciwieństwie do politycznych reżimów i ziemskich monarchii – wydaje się być absolutnie niezmienna i nieusuwalna. Piosenka, wydana po raz pierwszy w 1972 roku na albumie „Fernande”, pozostaje aktualna do dziś, oferując przenikliwe spojrzenie na uniwersalne aspekty ludzkiej natury.

Centralnym punktem utworu jest powtarzający się refren: „Il y a peu de chances qu'on / Détrône le roi des cons” (Jest mało szans, by obalić króla głupców). Termin „con” w języku francuskim posiada dwuznaczność – może oznaczać zarówno „głupca”, „idiotę”, jak i być wulgarnym określeniem genitaliów. Jednak w kontekście tej piosenki, jak i choćby słynnej sztuki „Le Dîner de Cons”, dominujące jest znaczenie „głupca”. Brassens, zgodnie ze swoim charakterystycznym, często ironicznym stylem, sugeruje, że dynastia tego „króla głupców” „nie jest zbudowana na piasku” („Non certe', elle n'est pas bâtie / Sur du sable, sa dynastie”), co oznacza jej niezachwianą stabilność. Ten władca może spać spokojnie na obu uszach, pewien swojej pozycji, ponieważ nikt nie zagraża jego rządom.

W kolejnych zwrotkach Brassens wymienia szereg ówczesnych władców i symboli państwowości, sugerując, że ich panowanie jest o wiele bardziej kruche niż władza „króla głupców”. Wśród nich pojawiają się konkretne postacie historyczne:

• Szach Iranu (le shah d'Iran): Mohammad Reza Pahlavi. Warto zauważyć ironię historii – zaledwie siedem lat po wydaniu piosenki, w 1979 roku, szach został obalony przez rewolucję islamską.
• Mały król Jordanii (le petit roi de Jordani'): Prawdopodobnie odniesienie do króla Husajna I, który panował w Jordanii przez długi czas, ale mierzył się z licznymi wyzwaniami politycznymi.
• Negus Abisynii (Le bon Négus): Cesarz Haile Selassie I, „Król Królów” Etiopii (dawniej Abisynii). On również został obalony, w 1974 roku, zaledwie dwa lata po premierze utworu.
• Stary Franco (le vieux Franco): Generał Francisco Franco, dyktator Hiszpanii, zmarł w 1975 roku, co również zakończyło jego rządy.

Brassens wymienia także potężne symbole państwowe, które – teoretycznie – mogłyby „runąć na ziemię”:

• Korona Anglii (la couronne d'Angleterre): Reprezentująca brytyjską monarchię, sugerując jej potencjalny upadek.
• Marianna (Marianne): Uosobienie Republiki Francuskiej, której „obalenie” oznaczałoby koniec ustroju republikańskiego.

Kontrast między tymi potężnymi, lecz ostatecznie śmiertelnymi i podatnymi na zmiany siłami a nieśmiertelnym „królem głupców” jest osią utworu. Brassens z gorzką ironią konstatuje, że podczas gdy monarchowie i systemy polityczne upadają, ludzka bezmyślność i głupota pozostają niewzruszone, a nawet zyskują na sile. Wszyscy, od „ja, ty, on, ona, my, wy, oni” (Je, tu, il, elle, nous, vous, ils), podążają za tym królem z pokorą (Tout le monde le suit, docil'), co podkreśla wszechobecność i akceptację głupoty w społeczeństwie.

„Le Roi” to nie tylko polityczny komentarz, ale przede wszystkim filozoficzna refleksja nad naturą człowieka. Brassens nie wskazuje na konkretnego władcę czy grupę ludzi jako „króla głupców”; zamiast tego przedstawia go jako ponadczasową, wszechobecną siłę, która przenika wszystkie warstwy społeczeństwa i jest odporna na wszelkie próby obalenia. Piosenka jest typowa dla stylu Brassensa – łączy prostą, pozornie nonszalancką melodię z głębokim, często cynicznym tekstem, który skłania do myślenia. Jego twórczość charakteryzuje się elegancją języka i mistrzowskim wykorzystaniem słowa, co czyni go jednym z najważniejszych powojennych poetów i piosenkarzy francuskich.

W Polsce utwór zyskał popularność dzięki przekładowi Filipa Łobodzińskiego i wykonaniu Zespołu Reprezentacyjnego, którzy w swojej wersji często odwoływali się do bardziej dosłownego i wulgarnego znaczenia słowa „con”, wzmacniając tym samym moc przekazu. Ta polska interpretacja doskonale oddaje ducha oryginalnego tekstu, podkreślając jego surowość i bezkompromisowość. „Le Roi” jest pieśnią, która zmusza do refleksji nad tym, czy faktycznie, pomimo wszelkich zmian w świecie, „król głupców” panuje niepodzielnie i czy kiedykolwiek będzie można go zdetronizować.