Interpretacja Wędrówką życie jest człowieka - Edward Stachura

Edward Stachura, poeta-wędrowiec, którego twórczość nierzadko skupiała się na refleksjach nad życiem i przemijaniem, zawarł esencję swojej filozofii w utworze „Wędrówką życie jest człowieka”. Ten niezwykły tekst, często wykonywany jako piosenka, jest głęboką metaforą ludzkiej egzystencji, ukazującą ją jako nieustanną podróż. Nie jest to podróż przypadkowa, lecz „jedna”, niepowtarzalna, bez możliwości powrotu do tego, co minęło. Sam Stachura chętnie kreował się na włóczęgę i samotnika, a jego życie było naznaczone licznymi podróżami, co znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w tym wierszu.

Utwór otwiera się odważnym stwierdzeniem: „Wędrówką jedną życie jest człowieka”. Ta teza natychmiast wprowadza w dynamikę nieustannej drogi, podkreślając brak pewności co do jej celu i początku poprzez pytania „Dokąd? Skąd? Dokąd? Skąd?”. Stachura, używając inwersji, wysuwa słowo „życie” na pierwszy plan, wzmacniając jego znaczenie i zachęcając do głębszej refleksji nad jego istotą. Życie porównane jest także do „zjawy sennej”, która „zjawia się, dotknąć chcesz, lecz ucieka?”. Ta metafora podkreśla ulotność i eteryczność ludzkiego bytu, jego nieuchwytność i to, że wymyka się ono próbom pełnego poznania. Podobnie jak sen, który rozpływa się po przebudzeniu, tak i życie jest kruche, a jego koniec może nadejść w każdej chwili.

Kolejnym sugestywnym obrazem jest porównanie życia do „chmury zwiewnej”, która „Płynie wzwyż, Płynie w niż!”. Chmura symbolizuje zmienność, wzloty i upadki, radości i smutki, które nieodłącznie wpisane są w ludzkie losy. Każda chmura w końcu się rozwiewa, co prowadzi do ostatecznej konstatacji: „Śmierć go czeka?” – pytanie, które natychmiast wzmocnione jest wykrzyknieniem: „Śmierć go czeka!”. Jest to jasne przypomnienie o nieuniknionym końcu każdej wędrówki.

Jednakże, mimo tych egzystencjalnych wątpliwości i nieuchronności przemijania, Stachura wprowadza do utworu element niezłomnej determinacji. Powtarzające się frazy „To nic! To nic! To nic! Dopóki sił” stanowią refren nadziei i buntu przeciwko rezygnacji. Podmiot liryczny deklaruje: „Jednak iść! Przecież iść! Będę iść!” oraz „Będę szedł! Będę biegł! Nie dam się!”. Te słowa, wypowiadane w pierwszej osobie liczby pojedynczej, wyrażają wolę walki, upór i optymistyczne nastawienie do wyboistej drogi życia. Dynamiczna konstrukcja liryku, z licznymi pytajnikami i wykrzyknikami, nadaje mu rytmiczność i podkreśla energię podmiotu lirycznego, który mimo wszystko nie zamierza się poddać. To apoteoza witalizmu, nawoływanie do życia chwilą i do zamieniania trudności w cenne doświadczenia.

Ciekawostką jest fakt, że ten wiersz pojawia się w jednym z poematów Stachury zatytułowanym „Się”. Główny bohater poematu, Michał Kątny, będący alter ego samego Stachury, to włóczęga, który podróżuje po Polsce. Podczas podróży pociągiem zostaje poproszony o zagranie kilku piosenek na gitarze i śpiewa między innymi właśnie ten utwór. Muzykę do „Wędrówką życie jest człowieka” skomponował Sławomir Zygmunt, ale utwór bywa wykonywany również do ludowej melodii peruwiańskiej „El Cóndor Pasa” Daniela Alomíi Roblesa, co dodaje mu uniwersalnego wymiaru i wzmacnia skojarzenia z daleką podróżą. Piosenka zyskała ogromną popularność dzięki wykonaniu zespołu Stare Dobre Małżeństwo, stając się jednym z jego kultowych utworów, co dowodzi jej ponadczasowego przesłania.

Wiersz Stachury nie daje gotowych odpowiedzi, ale prowokuje do refleksji nad sensem egzystencji, zapraszając każdego odbiorcę do przemyślenia własnej „wędrówki”. To hymn na cześć życia w jego całej złożoności – z jego ulotnością, niewiadomymi i nieuchronnym końcem, ale przede wszystkim z niezłomną wiarą w sens dalszego trwania i siłę ludzkiego ducha, który „nie da się”.