Interpretacja Rosną w miastach domy - Andrzej Bogucki

Piosenka "Rosną w miastach domy" w wykonaniu Andrzeja Boguckiego to utwór, który doskonale oddaje ducha epoki stalinizmu w Polsce, będąc klasycznym przykładem pieśni propagandowej nurtu socrealizmu. Tekst, którego autorem jest Jerzy Jurandot, a muzykę skomponował Wawrzyniec Żuławski, nie jest jedynie prostym opisem budowy, lecz głęboko zakorzenionym w ideologii hymnem na cześć pracy i militarnej czujności.

Utwór rozpoczyna się od miarowego, żołnierskiego przyśpiewu "Raz, dwa, lewa! Raz, dwa, lewa!", co natychmiast wprowadza słuchacza w rytm marszu i pracy, podkreślając dyscyplinę i zorganizowanie, które były kluczowe w wizji socjalistycznego państwa. Postać żołnierza, śpiewającego piosenkę podczas marszu, symbolizuje wszechobecność wojska i jego rolę w życiu narodu.

Centralnym motywem utworu jest budowa nowych domów z czerwoniutkiej cegły, co w kontekście powojennej odbudowy i industrializacji Polski Ludowej miało wydźwięk głęboko optymistyczny i wskazywało na dynamiczny rozwój kraju. Murarz, hutnik i górnik stają się tu bohaterami pracy, filarami nowego społeczeństwa, których wysiłek jest niezbędny do wznoszenia "domów" – rozumianych zarówno dosłownie, jako budynki mieszkalne, jak i metaforycznie, jako fundamenty nowego ustroju. Piosenka szczegółowo opisuje łańcuch produkcyjny: od górnika wydobywającego węgiel, przez hutnika wytapiającego stal, aż po murarza stawiającego domy, co miało podkreślać wspólny, zjednoczony wysiłek wszystkich warstw pracujących.

Kluczowym i wielokrotnie powtarzanym refrenem jest jednak fraza: "czuwać musi żołnierz, by nie przeszkodził wróg!". Ten motyw podkreślał, że cała ta budowlana i przemysłowa działalność odbywa się pod ochroną Ludowego Wojska Polskiego, które stało na straży zdobyczy socjalizmu i broniło kraju przed "wrogiem" – wewnętrznym i zewnętrznym. W realiach powojennej Polski i zimnej wojny, takie przesłanie miało mobilizować społeczeństwo do czujności i utwierdzać w przekonaniu o konieczności militarnej obrony kraju.

Ostatnia zwrotka utworu wprost wskazuje na kontekst historyczny, mówiąc, że górnik, hutnik, murarz – i nie tylko oni – "wspólnie wykonują Plan nasz Sześcioletni". Plan Sześcioletni (1950-1955) był ambitnym programem rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu w Polsce, wzorowanym na radzieckich "pięciolatkach", priorytetowo traktującym rozwój przemysłu ciężkiego i industrializację. Piosenka była więc bezpośrednim narzędziem propagandowym, mającym budować poparcie dla tego planu i jego założeń, a także kształtować nową tożsamość obywatela – pracowitego, świadomego ideologicznie i gotowego do obrony kraju.

Andrzej Bogucki (1904-1978), znany aktor, śpiewak operetkowy i piosenkarz, był w okresie międzywojennym i powojennym bardzo popularną postacią polskiej sceny muzycznej i teatralnej. Jego udział w wykonaniu tej piosenki, obok wielu innych popularnych utworów, świadczy o tym, jak artyści bywali angażowani w propagowanie oficjalnej ideologii państwowej w PRL. Co ciekawe, Bogucki wraz z żoną Janiną Godlewską został uhonorowany medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za ratowanie Władysława Szpilmana podczas okupacji. Ten kontrast między prywatnym bohaterstwem a publicznym wykonawstwem pieśni propagandowych pokazuje złożoność losów artystów w trudnych czasach historycznych.

"Rosną w miastach domy" to więc nie tylko melodia, ale dokument epoki, który z jednej strony odzwierciedla propagandową wizję budowy socjalistycznej Polski, a z drugiej – świadczy o roli, jaką pełniła sztuka w kształtowaniu świadomości zbiorowej i wspieraniu politycznych celów ówczesnej władzy. Utwór przypomina o trudnym okresie, w którym codzienny trud pracy przeplatał się z wszechobecnym poczuciem zagrożenia i koniecznością militarnej czujności.