Interpretacja 1207 - Żywiołak

Utwór „1207” zespołu Żywiołak, pochodzący z albumu Dekonstrukcja Historyczna I wydanego w 2022 roku, stanowi fascynujące studium przenikania się przeszłości i teraźniejszości, oficjalnych doktryn i ludowych wierzeń. Tekst piosenki nie jest bowiem autorską liryką zespołu, lecz bezpośrednim cytatem z dokumentu historycznego – fragmentu dekretu Papieża Innocentego III z 5 stycznia 1207 roku. Wybór tego konkretnego, średniowiecznego źródła, w kontekście twórczości Żywiołaka, grupy znanej z głębokiego zanurzenia w słowiańskiej mitologii i ludowych tradycjach, nie jest przypadkowy.

Papież Innocenty III, jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych papieży średniowiecza, znany ze swoich reformatorskich zapędów i dbałości o czystość Kościoła, wyraża w cytowanym dekrecie swoje oburzenie. Potępia w nim „zuchwałość duchownych”, którzy w świątyniach angażują się w „igry teatralne”, wprowadzając „maski poczwar” i „swawolne widowiska”. Co więcej, te „bezecne zbytkowanie” miało miejsce w dniach „potrójnego święta roku”, zaraz po Narodzeniu Chrystusa, a jego sprawcami byli sami kapłani, diakoni i subdiakoni, którzy „wzajem swej głupocie wyprawują krotofile”, co w oczach ludu „umniejsza godność stanu duchownego”. Ten papieski dokument, adresowany do arcybiskupa gnieźnieńskiego, stanowi świadectwo walki Kościoła z elementami, które postrzegał jako nieprzystojne, a być może nawet pogańskie, wplecione w chrześcijańskie obrzędy. Co ciekawe, niektóre źródła sugerują, że w te „igry” i „ekscesy” zaangażowane były dzieci duchownych, a same uroczystości mogły być reliktami dawnych zwyczajów pogańskich.

Włączenie tego cytatu do albumu Dekonstrukcja Historyczna I jest kluczowe dla zrozumienia zamierzeń artystycznych Żywiołaka. Jak sam zespół wyjaśnia, album ten jest „próbą wydobycia zapomnianych znaczeń z dobrze nam znanych świąt” oraz ukazania ich w kontekście „rodzimych, prymitywnych wierzeń” i „pozostałości mitologii słowiańskiej w Polsce”. Numer „1207”, podobnie jak utwór „1326” (zawierający fragment ustawy synodalnej arcybiskupa Jarosława), ma za zadanie ukazać, że „kult starych bóstw nie wygasł w ludziach przez wiele lat, a stare obrzędy, takie jak Dziady, obchodzone były jeszcze wiele lat”. Dekret Innocentego III staje się tu dowodem na to, jak silnie zakorzenione były pradawne praktyki, które – mimo wysiłków nowej wiary – wciąż objawiały się w życiu społecznym, a nawet w samym sercu instytucji kościelnej. Wyraża on nie tyle potępienie, co raczej świadectwo oporu dawnych wierzeń wobec chrystianizacji, ukazując ich niezwykłą żywotność i zdolność do przetrwania.

„1207” to zatem nie tylko historyczny cytat, ale także muzyczny komentarz do ciągłej dekonstrukcji i rekonstrukcji tożsamości kulturowej. Żywiołak, używając języka i autorytetu średniowiecznego Kościoła, obnaża jego bezradność wobec głęboko zakorzenionych „poczwar” – symbolizujących tu być może nie tylko maski, ale i same pogańskie duchy czy tradycje, które przenikały święte mury. To piosenka o trwałości pierwotnych instynktów i wierzeń, które wyrywają się spod jarzma dogmatów, manifestując się nawet w najbardziej nieoczekiwanych miejscach i poprzez najbardziej niespodziewane osoby. Utwór ten doskonale wpisuje się w całą twórczość Żywiołaka, który konsekwentnie poszukuje i celebruje ukryte warstwy polskiej kultury, przypominając o jej wielowymiarowości i nieustającej walce między tym, co oficjalne, a tym, co prawdziwie ludowe i zakorzenione w odwiecznych rytuałach.