Interpretacja Co każdy chłopiec wiedzieć powinien - Seweryn Krajewski

Seweryn Krajewski, wybitny polski kompozytor i piosenkarz, znany przede wszystkim z działalności w zespole Czerwone Gitary, w piosence „Co każdy chłopiec wiedzieć powinien” serwuje słuchaczowi tekst, którego autorką jest legendarna Agnieszka Osiecka. Utwór ten, pochodzący z albumu Krajewski / Osiecka „Strofki”, wydanego w 2018 roku, choć same nagrania mogły powstać znacznie wcześniej, bo już w latach 70. i 80., stanowi głęboką refleksję nad naturą ludzkich wyborów, moralności i poszukiwania sensu w życiu.

Piosenka rozpoczyna się od obrazu ludzkiej ułomności i impulsywności: „nie lada głupstwa się mówi w półśnie / nie lada czyny się czyni po winie”. Te słowa trafnie oddają momenty, gdy pod wpływem chwili, emocji czy używek, człowiek postępuje nierozważnie, mówiąc rzeczy, których później żałuje, lub podejmując decyzje, które mają dalekosiężne konsekwencje. Jest to uniwersalne przypomnienie o ludzkiej skłonności do popełniania błędów, często nieświadomie lub w stanie obniżonej samokontroli.

Główna myśl utworu zostaje wyrażona w powtarzającym się refrenie: „a czy to pięknie, czy to źle / to każdy chłopiec wiedzieć powinien”. Ten wers podkreśla wagę moralnego rozeznania, potrzebę kształtowania wewnętrznego kompasu, który pozwala odróżnić dobro od zła. Jest to apel o świadomość konsekwencji własnych działań i o odpowiedzialność za nie, szczególnie w kontekście dorastania i wchodzenia w dorosłe życie.

Jednakże, Osiecka, mistrzyni niuansów i gorzkiej ironii, natychmiast kontruje tę moralistyczną tezę wierszem „O le la li / o le li la / a czy nam coś ta wiedza da?”. To sceptyczne pytanie rzuca cień na całą ideę moralnego przewodnictwa. Czy sama wiedza o tym, co jest dobre, a co złe, jest wystarczająca? Czy uchroni nas przed bólem, samotnością, czy rozczarowaniem? Czy znajomość zasad automatycznie przekłada się na lepsze, szczęśliwsze życie? Ten ironiczny refren wprowadza element egzystencjalnej niepewności i refleksji nad złożonością ludzkiego doświadczenia, gdzie teoria często zderza się z brutalną rzeczywistością.

Kolejne zwrotki rozwijają tę myśl, przedstawiając różne aspekty ludzkiego życia, w których owa wiedza jest testowana. Metafora „cyrkową sztuczką kończysz grę / lecz trudno życie przetańczyć na linie” uderza w powierzchowność. Sugeruje, że choć niektóre problemy można rozwiązać prostym trickiem, życie jako całość jest znacznie bardziej wymagające i niebezpieczne, niczym ryzykowny taniec na linie, gdzie jeden fałszywy krok może oznaczać upadek. To ostrzeżenie przed traktowaniem życia zbyt lekko i ignorowaniem jego głębszych, poważniejszych wymiarów.

Wers „a bywa także, gdy bardzo się chce / że nikt nie kocha nas w czarnej godzinie” porusza temat samotności i braku wsparcia w najtrudniejszych chwilach. Niezależnie od posiadanej wiedzy czy intencji, każdy może znaleźć się w sytuacji, gdzie, pomimo pragnienia bliskości, doświadcza izolacji i braku zrozumienia. To gorzka prawda o ludzkiej kruchości i ograniczeniach relacji międzyludzkich.

Piosenka skłania również do zastanowienia się nad postawą wobec życia: „czy warto wiośnie mówić "nie" / i mrozić chłodem, co samo przeminie”. Ten fragment jest wezwaniem do otwartości na radość, miłość i piękno, które niesie życie („wiosna”). Przestrzega przed cynizmem, zamykaniem się w sobie i pielęgnowaniem negatywnych emocji („mrozić chłodem”), które często są ulotne i przemijające. Zachęca do poddania się naturalnemu biegowi wydarzeń i akceptacji ulotności zarówno szczęścia, jak i smutku.

Najbardziej zagadkowa zwrotka: „czy warto serce zamieniać we łzę / - dla wszystkich ludzi nie starczy wszak wina...” to potężna metafora. „Zamieniać serce we łzę” oznacza popadać w głęboki smutek, rozpacz, może nawet gorycz. Druga część, „dla wszystkich ludzi nie starczy wszak wina”, jest często interpretowana jako odniesienie do braku uniwersalnego pocieszenia czy sprawiedliwości. Wino, symbol radości, świętowania, ale i ukojenia, nie wystarczy, by ukoić ból całej ludzkości. Może to być przestroga, by nie rozpraszać się nadmiernie nad globalnym cierpieniem, a skupić na własnej wewnętrznej sile i odporności. To również przypomnienie, że indywidualne przeżycia, choć ważne, są częścią większego, często bezlitosnego świata, gdzie nie ma gotowych rozwiązań ani wystarczających zasobów dla każdego.

W końcowych wersach piosenka rozszerza swój uniwersalny przekaz: „a czy to dobrze, czy to źle / to wiedzieć powinna każda dziewczyna”. To celowe rozszerzenie odbiorcy z „chłopca” na „dziewczynę” podkreśla, że poruszane kwestie moralności, odpowiedzialności i egzystencjalnych pytań nie są domeną tylko jednej płci, lecz dotyczą każdego człowieka, niezależnie od wieku czy płci. Jest to ostateczne potwierdzenie uniwersalnego charakteru mądrości życiowej i potrzeby jej poszukiwania przez wszystkich.

Piosenka „Co każdy chłopiec wiedzieć powinien” to piękny przykład współpracy Seweryna Krajewskiego z Agnieszką Osiecką, gdzie muzyka idealnie współgra z poetyckim, refleksyjnym i jednocześnie lekko ironicznym tekstem. Utwór zyskuje miano jednego z klejnotów koronnych ich wspólnej twórczości. Seweryn Krajewski, choć u progu lat 70. był królem życia jako lider Czerwonych Gitar, czuł, że rock'n'roll potrzebuje mądrzejszych i bardziej poetyckich tekstów. Zabiegał o współpracę z Agnieszką Osiecką, co Maryla Rodowicz pomogła mu zrealizować. Krajewski podziwiał unikalny styl Osieckiej, mówiąc, że jej teksty były "piosenkowe, okraszone prawdziwą, ale zarazem przystępną poezją" i że "Osiecką się rozpoznaje, jak w muzyce rozpoznaje się Mozarta czy Chopina". Współpraca ta trwała aż do śmierci Osieckiej w 1997 roku, owocując dziesiątkami niezapomnianych utworów, w tym i tym. Piosenka, mimo swojej z pozoru lekkiej formy, stawia pytania, na które nie ma prostych odpowiedzi, prowokując do indywidualnej refleksji nad tym, co w życiu jest naprawdę ważne i jaką rolę odgrywa w nim świadomość dobra i zła.