Interpretacja Jesień to pora emigrantów - Róże Europy

Piosenka „Jesień to pora emigrantów” zespołu Róże Europy, pochodząca z albumu Poganie! Kochaj i obrażaj wydanego w 1992 roku, to utwór o niezwykle intensywnym ładunku emocjonalnym i społecznym. Napisany w czasach głębokich przemian ustrojowych w Polsce, idealnie oddaje nastroje i dylematy początku lat 90., kiedy to wielu Polaków podjęło decyzję o opuszczeniu kraju w poszukiwaniu lepszego życia. Tekst autorstwa Piotra Klatta, wokalisty i lidera zespołu, stanowi nostalgiczną, a zarazem krytyczną refleksję nad fenomenem emigracji.

Kluczowym, powracającym motywem jest obraz „dziewcząt jesienią”, który staje się synonimem utraconego, ale wciąż żywego wspomnienia o domu, Polsce i młodości. Ich zapach, misternie opisany przez artystę, to esencja polskości i intymności: „Kiedy szykują warzywne sałatki / Fantazyjnie przyrządzają królicze mięso / Z migdałami i cebulą, i z tartym czosnkiem”. To nie tylko aromat potraw, ale także woń domowego ciepła, tradycji i swojskości. Dziewczęta te pachną „wełnianym swetrem, w szkocką kratę spódniczką”, co kreuje obraz niewinności, prostoty, a jednocześnie pewnej artystycznej nonkonformistycznej duszy, charakterystycznej dla młodzieży tamtych lat. W pamięci artysty, a przez to i słuchacza, „zimą całkiem darmo kwateruje tam wspomnienie, że / Jesienią dziewczęta u nas najładniej pachną” – jest to bolesna świadomość, że ten unikalny, piękny zapach przynależy do miejsca, które tak wielu porzuca.

Piosenka z niezwykłą empatią opisuje moment decyzji o wyjeździe: „Tak jak kiedyś ty, a teraz oni / Ruszą nasi przyjaciele, może tylko znajomi / Szukać idei, która coś zmieni / Pełni wiary, że los ich się odmieni”. Te słowa oddają zbiorową nadzieję i desperację pokolenia, które po transformacji ustrojowej zderzyło się z trudną rzeczywistością ekonomiczną. Emigracja jawi się tu jako poszukiwanie nie tylko chleba, ale i „idei, która coś zmieni” – głębszego sensu, spełnienia, godności, której brakowało w kraju.

Z drugiej strony, tekst Klatta wyraża głęboką tęsknotę i pytanie o sens tej ucieczki. Refren „Zostawię wam wszystkim światło przed domem / Zawsze cokolwiek kiedykolwiek zrobicie / Nieswoje kreacje kobiety kolorowe / Czy nie lepiej tutaj być” to nie tylko obietnica powrotu, ale przede wszystkim retoryczne pytanie skierowane do tych, którzy wyjechali. Artysta stawia pod znakiem zapytania wartość „nieswoich kreacji kobiety kolorowych” – powierzchownego blichtru Zachodu, który często okazuje się pusty i niezdolny zastąpić autentyczności życia w ojczyźnie.

W dalszej części utworu pojawia się gorzka diagnoza losu emigrantów: „Dziś emigranci to nieświeża kasta / Jeżdżą z ambicjami z miasta do miasta”. Sformułowanie „nieświeża kasta” sugeruje utratę statusu, poczucie obcości i bycia traktowanym jako obywatel drugiej kategorii, mimo początkowych ambicji. To także aluzja do zacierania się tożsamości, gubienia korzeni. Symboliczne „pożółkłe liście”, które emigranci zabierają ze sobą, są jedyną pamiątką ojczyzny, służącą „żeby patrzeć na nie w chwilach wzruszeń”. Najbardziej jednak bolesna jest świadomość, że „ten zapach, co był dla nich muzą / Gdzieś zginie w obcym kostiumie”, co oznacza utratę duszy, oryginalności i kreatywności w zderzeniu z obcą kulturą. Nawet „nadmorska plaża, smażona flądra” miesza się z „po irlandzku wzmocnioną kawą”, symbolizując hybrydową, często niepełną, tożsamość.

Ostatnie zwrotki przenoszą nas w jeszcze inną płaszczyznę wspomnień – do „spotkań tajnych w podziemiach, w korzeniach ciszy”, gdzie „reglamentują marihuanę, reglamentują tytoń” i prasują „bluzki malowane świecą / Skradzioną w imię zakładu, o przekonanie, dla zasady”. To reminiscencje z okresu wcześniejszego, z czasów PRL-u, kiedy młodzieńcza niezgoda i bunt wyrażały się w pozornie drobnych aktach sprzeciwu. Te obrazy przywołują autentyczność, odwagę i poszukiwanie wolności w kontekście braku, co kontrastuje z materialistycznym poszukiwaniem szczęścia na emigracji. Piotr Klatt, poprzez ten tekst, zdaje się pytać, czy wartość tej dawnej, trudnej, ale prawdziwej wolności i tożsamości nie jest większa niż iluzja sukcesu za granicą.

„Jesień to pora emigrantów” to więc nie tylko utwór o wyjazdach, ale przede wszystkim o cenie, jaką płaci się za odcięcie od korzeni. To poetycka próba uchwycenia ulotnego piękna, które zostaje w ojczyźnie, i gorzka konstatacja, że to, co prawdziwe i najcenniejsze, często umyka w pogoni za czymś, co wydaje się lepsze. Piosenka pozostaje aktualna jako uniwersalne przesłanie o wartości tożsamości, pamięci i tęsknocie za domem, które wciąż rezonuje w sercach wielu Polaków.