Interpretacja Autobiografia - Perfect

Piosenka „Autobiografia” zespołu Perfect, wydana w 1982 roku na albumie „UNU”, to prawdziwy hymn pokolenia dorastającego w realiach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jej tekst, autorstwa Bogdana Olewicza, z muzyką Zbigniewa Hołdysa, to zręczna, acz pełna melancholii opowieść o marzeniach, buncie i zderzeniu młodzieńczego idealizmu z trudną rzeczywistością. Choć wielu słuchaczy mylnie sądziło, że utwór opowiada o samym Grzegorzu Markowskim, w rzeczywistości jest to historia trzech przyjaciół – Olewicza, Hołdysa i Andrzeja Mogielnickiego – którzy w młodości marzyli o wielkiej karierze muzycznej.

Utwór rozpoczyna się sentymentalnym powrotem do dzieciństwa: „Miałem dziesięć lat, Gdy usłyszał o nim świat / Usłyszałem Blue Suede Shoes”. Ten fragment precyzyjnie osadza narrację w czasie – odnosi się do drugiej połowy lat 50., kiedy świat usłyszał o Elvisie Presleyu i jego przeboju „Blue Suede Shoes”, symbolu nowej, elektryzującej muzyki. Dla bohatera tekstu, urodzonego tuż po wojnie (około połowy lat 40.), był to moment przełomowy, budzący fascynację i „nie mogłem w nocy spać”. Dalej tekst wskazuje na polityczny kontekst epoki: „Wiatr odnowy wiał, Darowano reszty kar, Znów się można było śmiać”. To nawiązanie do Października 1956 roku, tzw. odwilży po śmierci Józefa Stalina. Co ciekawe, w pierwotnej wersji tekstu Bogdan Olewicz napisał „wujek Józek zmarł”, jednak ten fragment został zmieniony przez cenzurę.

W tle osobistych poszukiwań i muzycznych inspiracji pojawia się postać ojca, który „Martenowski stawiał piec”. Jest to symbol zaangażowania starszego pokolenia w budowanie socjalistycznej Polski, co kontrastuje z marzeniami młodzieży, pragnącej zupełnie innego życia. Ojciec Bogdana Olewicza rzeczywiście pracował przy budowie pieca martenowskiego. Młodzieńcze pasje bohatera to gra na gitarze („Z gryfu został wiór, Grałem milion różnych bzdur”) i pierwsze, „zakazane” doświadczenia, jak „poznanie, co to seks”. Ważnym elementem kultury tamtych lat był również „pocztówkowy szał” – kolekcjonowanie pocztówek dźwiękowych z zagranicznymi przebojami, często jedyny dostęp do zachodniej muzyki. W sobotnie noce królowało „Luxembourg, chata, szkło” – Radio Luxembourg było swoistym oknem na świat, nadającym zakazane w Polsce hity, a „chata” i „szkło” to oczywiście domowe imprezy i alkohol, typowe dla młodzieńczego buntu.

Rozdźwięk między idealizmem a rzeczywistością pogłębia się w wersach poświęconych miłości: „Poróżniła nas, Za jej Poli Raksy twarz, Każdy, by się zabić dał”. Pola Raksa, aktorka znana z roli Marusi w serialu „Czterej pancerni i pies”, była w latach 60. i 70. uosobieniem piękna i symbolem dziewczęcego ideału. Ta linijka oddaje siłę młodzieńczych zauroczeń i dramatyczne rozczarowania, które często kończyły się poczuciem samotności i braku zrozumienia: „Odkręciła gaz, Nie zapukał nikt na czas, Znów jak pies, byłem sam”.

Późniejsze wersy piosenki ukazują trudną drogę do dojrzałości. Bohater, po okresie "przechlapywania czasu", z gorzką refleksją stwierdza: „Pewnego dnia, Zrozumiałem, że ja, Nie umiem nic”. To moment samokrytyki i rezygnacji z dotychczasowego życia, być może z grania „takich rzeczy, że jeszcze mi wstyd” w knajpie dla braw. Kulisy powstania „Autobiografii” są równie intrygujące; Zbigniew Hołdys wspominał, że melodia przyszła mu do głowy podczas pobytu w barze Hotelu Europejskiego w Warszawie, gdzie przy wiśniówce i kawie zapisał pierwsze akordy na serwetce. Bogdan Olewicz natomiast napisał tekst po tym, jak przygotowywał swoje CV dla polonijnej firmy, co zainspirowało go do stworzenia „życiorysu w innej formie”.

Ostatecznie, po tych wszystkich zmaganiach, następuje apogeum sukcesu: „Słuchaj mnie tam! Pokonałem się sam, Oto wyśnił się wielki mój sen, Tysięczny tłum, Spija słowa z mych ust, Kochają mnie”. Te słowa symbolizują spełnienie marzeń o karierze muzycznej, dla której w młodości „było nas trzech” i „jeden przyświecał nam cel”. Jednak finał piosenki, „Otwieram drzwi, I nie mówię już nic, Do czterech ścian”, jest gorzki i sugestywny. Może oznaczać samotność mimo sławy, ulotność sukcesu, a może po prostu potrzebę intymności i wycofania się z zgiełku życia estradowego.

„Autobiografia” została wydana w trudnym czasie stanu wojennego, co spowodowało, że wielu błędnie interpretowało ją jako hymn „Solidarności” czy utwór o samym stanie wojennym, choć jej przesłanie było znacznie szersze i dotykało uniwersalnych doświadczeń młodego pokolenia. Pomimo początkowych wątpliwości wydawców, którzy uznali piosenkę za „za smutną”, utwór Perfectu szybko stał się jednym z najważniejszych dzieł polskiego rocka, wielokrotnie zajmując pierwsze miejsca na listach przebojów i pozostając ponadczasowym świadectwem epoki.