Interpretacja Sztoj pa moru - Laboratorium Pieśni

„Sztoj pa moru” w wykonaniu Laboratorium Pieśni to niezwykła podróż w głąb słowiańskiej tradycji, pieśń białoruska, której tekst, choć na pierwszy rzut oka prosty, kryje w sobie głęboką symbolikę i archaiczne wątki. Tytuł utworu, tłumaczony jako „Cóż po morzu” lub „Tam na morzu”, od razu przenosi słuchacza w sferę pierwotnego kontaktu z naturą, gdzie wydarzenia z otoczenia stają się odbiciem ludzkich losów.

Pierwsza część pieśni maluje sielankowy obraz: „Cóż po morzu, morzu modrym / Tam pływały stada białych łabędzi / Z małymi łabądkami”. Łabędzie, zwłaszcza białe, są w kulturze słowiańskiej powszechnym symbolem czystości, niewinności, dziewictwa i harmonii. Pływają z małymi łabądkami, co dodatkowo podkreśla idylliczność sceny, symbolizując życie rodzinne, płodność i bezpieczeństwo. Ten spokój zostaje jednak gwałtownie przerwany przez pojawienie się „szaro-białego orła”. Orzeł, w przeciwieństwie do łabędzi, symbolizuje siłę, majestat, ale także drapieżność i destrukcję. Jego nadejście prowadzi do chaosu: „Rozgonił stado po całym błękitnym morzu / Biały puszek uniósł się do nieba / Szare pierze opadło na zielonej łące”. Ta scena rozproszenia może być interpretowana na wiele sposobów. Niektórzy widzą w niej alegorię utraty niewinności, rozpadu harmonii, a nawet odniesienia do traumatycznych wydarzeń historycznych, jak na przykład wojna. Rozrzucone pierze – białe do nieba, szare na łąkę – to metafora rozpadu całości, ale jednocześnie wskazanie na nowe ścieżki i przeznaczenie. Biały puch może symbolizować ulotność, duchowość, wznoszenie się duszy, podczas gdy szare pierze, opadające na ziemię, to realność, materialność, ślady pozostawione na ziemskim padole.

Kluczowe staje się pytanie: „A kto zbierze to pierze?”. Odpowiedzią jest „Piękna dziewczyna”. To ona staje się aktywnym podmiotem, zbierając rozproszone elementy, co można odczytać jako akt scalania, przetwarzania doświadczenia utraty w coś nowego. Zbieranie pierza jest archaicznym motywem, często związanym z przygotowaniami do ważnych rytuałów, w tym weselnych. W kontekście ludowym, pierze mogło służyć do wypychania poduszek, co prowadzi nas do drugiej części pieśni.

Druga część utworu, choć pozornie oderwana, stanowi kontynuację i rozwiązanie narracji z pierwszej. Dziewczyna zbiera pierze, by podarować je „swemu drużce na poduszeczkę”. Jest to bezpośrednie odniesienie do sfery uczuć i wyboru partnera. Słowa „Połóż się, drużko, i nie gniewaj się / Nie chciałam cię” wyrażają odrzucenie jednego zalotnika na rzecz innego. Jej pragnienie dotyczy „ładnego, pięknego / Białego, rumianego / Za Iwaniuszkę, za Iwaniuszkę kędzierzawego”. Tutaj piękna dziewczyna dokonuje świadomego wyboru, kierując się zarówno fizycznymi cechami (biały, rumiany, kędzierzawy), jak i być może głębszym pociągiem do „Iwaniuszki” – archetypu młodzieńca w słowiańskiej kulturze ludowej. Zbieranie pierza i tworzenie z niego poduszki dla wybranego symbolizuje ofiarowanie siebie, swojego trudu i serca, a także stworzenie domowego ogniska. Rozproszenie i późniejsze zebranie pierza przez dziewczynę staje się metaforą życiowej drogi, pełnej niespodziewanych wydarzeń, które ostatecznie prowadzą do dojrzałego wyboru i ułożenia sobie życia.

Laboratorium Pieśni to żeński zespół z Trójmiasta, który powstał w 2013 roku i specjalizuje się w tradycyjnym śpiewie polifonicznym z różnych kultur świata, w tym białoruskich, ukraińskich czy bałkańskich. Ich wykonanie „Sztoj pa moru” jest a capella lub z towarzyszeniem bębnów szamańskich i innych etnicznych instrumentów, co nadaje pieśni mistyczny i hipnotyzujący charakter. Zespół świadomie czerpie z głosu kobiecego, tworząc przestrzeń improwizacji inspirowanych dźwiękami natury, co sprawia, że ich interpretacje są intuicyjne, dzikie i kobiece. W rozmowie z Aliną Jurczyszyn z Laboratorium Pieśni, artystka wspomniała, że ich teledysk do „Sztoj pa moru” niespodziewanie stał się viralem, zdobywając miliony wyświetleń i serca ludzi na całym świecie, co otworzyło im drzwi do międzynarodowej publiczności. Zespół otrzymał ten tradycyjny utwór i jego tłumaczenie od Ramana, któremu dziękowali za podzielenie się pieśnią. To pokazuje, jak cennym elementem ich twórczości jest autentyczne przekazywanie i reinterpretowanie dziedzictwa kulturowego. Utwór ten, dzięki wrażliwości i unikalnemu stylowi Laboratorium Pieśni, zyskuje nowe życie, stając się nie tylko przypomnieniem o bogactwie słowiańskiej kultury, ale też uniwersalną opowieścią o losie, wyborze i sile kobiecej w obliczu życiowych przemian.