Interpretacja ‘t Smidje - Laïs

„'t Smidje” to jeden z najbardziej rozpoznawalnych utworów belgijskiego folkowego tria Laïs, wydany w 1998 roku jako singiel z ich debiutanckiego albumu o tej samej nazwie. Piosenka, głęboko zakorzeniona we flamandzkiej muzyce średniowiecznej, jest adaptacją tradycyjnego utworu, którego tekst pochodzi z elegii z 1790 roku. Przed Laïs, ten sam tekst wykorzystał zespół Miek en Roel & Roland w piosence „Wie wil horen”. Dzięki Laïs utwór zyskał nowe, bardziej dynamiczne brzmienie, łączące folk z elementami rocka, co przyczyniło się do jego ogromnej popularności i sprawiło, że stał się on niemal „makareną” dekady 2010 w Europie.

Piosenka opowiada historię młodego kowala, którego życie naznaczone jest codzienną, żmudną pracą przy rozgrzanym ogniu kuźni. Początkowe strofy, „Wie wil horen een historie / Al van ene jonge smid / Die verbrand had zijn memorie / Daaglijks bij het vuur verhit”, wprowadzają nas w świat monotonii i trudu, sugerując, że kowal w pewnym sensie „spalił swoją pamięć” w ogniu, zapominając o sobie i swoich pragnieniach w codziennym znoju. Refren, „Was ik nog, nog met mijnen hamer / Was ik nog met geweld op mijn aambeld”, powtarza się niczym mantra, wyrażając tęsknotę za utraconym stanem bycia, pewnego rodzaju pierwotną wolnością i siłą, jaką dawała praca z młotem i kowadłem. Słowo „geweld” (siła, przemoc) użyte w kontekście uderzania w kowadło może podkreślać fizyczną intensywność i pasję, ale też dzikość i nieokiełznanie tego rzemiosła.

Znużony samotnością i ciężką pracą, kowal postanawia zerwać z dotychczasowym życiem: „’k Geef den bras van al dat smeden / Ik ga naar de Franse zwier / ’k Wil mij tot den trouw begeven / Nooit een schoner vrouw gezien”. Zrzeka się kucia, wybierając „francuską swobodę” („Franse zwier” można interpretować jako francuski blichtr, panache lub po prostu beztroskie życie) i małżeństwo z najpiękniejszą kobietą, jaką kiedykolwiek widział. Jest to moment, w którym kowal odrzuca swoją tożsamość rzemieślnika na rzecz poszukiwania szczęścia w relacji miłosnej, uciekając od szarej rzeczywistości w obietnicę romantycznej idylli.

Jednakże, ta wizja szybko zderza się z brutalną rzeczywistością. „’t Is de schoonste van de vrouwen / Maar nooit was er zo’n serpent / Nooit kan zij haar bakkes houden / Nooit is zij eens wel content” – wybranka okazuje się „żmiją”, która nigdy nie potrafi zamilknąć i nigdy nie jest zadowolona. Małżeństwo, które miało być ucieczką od monotonii, staje się dla niego nowym, jeszcze bardziej dotkliwym więzieniem. Kowal traci wszelką swobodę – nie wolno mu pić piwa, być wesołym, ani częstować przyjaciół: „Nooit mag ik een pintje drinken / Nooit mag ik eens vrolijk zijn / Nooit kan ik iemand beschinken / Met een glaasje bier of wijn”. Jego życie towarzyskie i osobista radość zostają stłamszone.

Kulminacją rozczarowania jest ostatnia zwrotka, gdzie kowal wyraża absolutne znużenie małżeństwem: „’k Geef den bras van al dat trouwen / Werd ik maar eens weduwnaar / ’k Zou mij in een hoeksken houden / En mij stellen uit gevaar”. Marzy o tym, by zostać wdowcem, by móc schować się w kąciku i uchronić się przed dalszymi „niebezpieczeństwami”. To gorzkie życzenie jest odzwierciedleniem całkowitej utraty nadziei i rezygnacji, a także dowodem na to, że jego nowe życie okazało się znacznie gorsze niż to, od którego uciekł.

Powracający na koniec dwukrotnie refren, „Was ik nog, nog met mijnen hamer / Was ik nog met geweld op mijn aambeld”, nabiera w tym kontekście jeszcze silniejszego znaczenia. Staje się przejmującym lamentem nad utraconą wolnością, nad utraconym poczuciem celu i nad naiwnością, która pchnęła go w objęcia nieszczęśliwego związku. Młot i kowadło, wcześniej symbole znoju, teraz jawią się jako synonimy prawdziwej wolności i autentycznego życia. Cała piosenka to przestroga przed uleganiem złudnym obietnicom szczęścia i przed niedocenianiem tego, co już się ma, nawet jeśli wydaje się to monotonne.

Ciekawostką jest, że „'t Smidje” zyskało ogromną popularność w Polsce, gdzie jest znane jako „Taniec Belgijski” lub „Belgijka”. Wiele osób uczy się go w szkołach, a taniec do tej piosenki jest stałym elementem wielu polskich wesel i imprez studniówkowych. Jak wspominały członkinie Laïs w wywiadach, melodia utworu zaczęła „żyć własnym życiem” w Europie Wschodniej, co zaskoczyło i ucieszyło zespół. Fenomen „Belgijki” polega na tym, że stała się ona symbolem radości i wspólnego tańca, często bez znajomości, a nawet wbrew pesymistycznemu przesłaniu tekstu. Grupa Trio Mandili z Gruzji nagrała nawet własną wersję utworu w 2020 roku, co świadczy o jego globalnym zasięgu. Jest to fascynujący przykład tego, jak piosenka o gorzkiej refleksji nad życiem może stać się pretekstem do radosnego świętowania.