Piosenka "Na mojej ulicy" autorstwa Kazika Staszewskiego, wydana na albumie Spalaj się! w kwietniu 1993 roku, to niezwykle sugestywny portret społecznego i moralnego upadku, widzianego z perspektywy mieszkańca osaczonego przez beznadziejność. To nie jest jedynie opis miejsca, ale przede wszystkim studium ludzkiego losu w warunkach skrajnej degradacji. Artysta, znany ze swojej wrażliwości na bolączki transformującej się Polski, maluje tu obraz rzeczywistości, która z wolnością ma niewiele wspólnego, a bardziej przypomina mroczną formę niewoli.

Utwór rozpoczyna się od mocnego stwierdzenia: "Na mojej ulicy mieszkają niewolnicy / Uwiązani do niej niczym psy do smyczy". To kluczowa metafora, która natychmiast narzuca ton całej opowieści. Ulica, będąca mikrokosmosem patologii, staje się pułapką, z której nie ma ucieczki. Mieszkańcy, w tym sam narrator, są niczym zwierzęta na uwięzi, pozbawieni wolności wyboru i skazani na brutalną codzienność. Kazik wplata tu wątek osobisty, nazywając siebie "niewolnikiem doskonałym", co sugeruje głębokie zrośnięcie z tym środowiskiem i jego fatalizmem.

Dalej tekst rozwija się w serię krótkich, drastycznych migawek, które składają się na przerażający obraz: "Wczoraj wiele, wiele działo się złego / W nieświeżych oparach alkoholu wypitego". Przemoc, amnezja wywołana nałogiem, ciągłe poczucie zagrożenia – "Wychodzę rano, na schodach krew niezmyta / Wczoraj w nocy potyczka kolejna była". Strach staje się nieodłącznym elementem życia: "Przez okno strach jest wyglądać nocami". Widzimy zniszczenie – "Potłuczone żarówki, smród i rupiecie", będące świadectwem ciągłej walki o dominację, gdzie nawet "piętro trzecie, zdobyte w lecie" jest warte bandyckich potyczek. Ekonomiczny upadek symbolizuje brak sklepu, "okradanego co tydzień", co podkreśla wszechobecną demoralizację i bezprawie. Narrator konstatuje z goryczą: "Tu mieszkam od dziecka, choć tu żyć niepodobna", ukazując bezsilność wobec miejsca, które ukształtowało jego tożsamość, ale jednocześnie go niszczy.

Refren "Ciężko jest po nocy nieprzespanej / W miejscu, które wszyscy omijają / A Ci, co zostają, na żywo umierają / Stojąc biali murzyni umierają" jest sercem przesłania. Zwrot "biali murzyni" jest tu szczególnie wymowny. W polszczyźnie określenie to odnosi się do ludzi rasy białej, którzy są traktowani i wykorzystywani jak niewolnicy, doświadczają ciężkiej pracy bez uznania lub skrajnego wykluczenia społecznego. W kontekście lat 90. w Polsce, po transformacji ustrojowej, fraza ta trafnie oddaje poczucie bycia obywatelem drugiej kategorii, pozbawionym godności i szans, pomimo teoretycznej wolności. To metafora systemowej opresji, której doświadczają mieszkańcy tej ulicy, umierający "na żywo" – powoli i w poczuciu beznadziei. Jak zauważa Wielki słownik języka polskiego PAN, "biały murzyn" może także oznaczać osobę ciężko pracującą nie na swoje nazwisko lub wykorzystywaną do ciężkiej pracy. Piosenka sugeruje, że ta ulica jest miejscem, które "wszyscy omijają", symbolicznym gettem biedy i wykluczenia, gdzie nawet śmierć nie przynosi prawdziwego ukojenia.

Kolejne wersy przedstawiają dalsze sceny z tego piekła: "Ci, co mieli rozum, już dawno uciekli / Nikt normalny z własnej woli nie chce żyć w piekle". Mieszkańcy ulicy są spisani na straty, niczym "wrzód na ciele na odcięcie skazany". Kazik wprowadza postać "znajomego chłopaka", który "sypia na ulicy". Kiedyś "nie był to przygłup", miał marzenia, jeździł na motocyklu. Ale "coś zobaczył, coś komuś powiedział / A tu się karze za to, taki to zwyczaj". Ten fragment ukazuje wszechobecną zmowę milczenia, strach przed konfabulacją i brutalne konsekwencje nieposłuszeństwa wobec niepisanych zasad ulicy. Apel narratora "I Ty też powiedz, żeś nic nie widziała / Gdyby policja o coś pytała" cementuje ten obraz panicznego strachu przed konsekwencjami prawdy.

Szokujący jest fragment o "dziesięcioletniej córce sąsiadki", która "jest zawodowcem i niewielu się boi". Opis jej "makijażu rozmazanego" i "pobitej, aż sinobrązowej" twarzy, kwitowany chłodnym stwierdzeniem "tak, to jest ryzyko zawodowe", a następnie "To jest normalne tu w tych rejonach" – to świadectwo absolutnego upadku moralnego i społecznego. Normalizacja tak potwornego zjawiska, jak dziecięca prostytucja, jest ostatecznym dowodem na to, że na tej ulicy "normalne jest mieć kłopotów po szyję", a wszelkie poczucie godności zostało wyparte przez instynkt przetrwania. Narrator, początkowo wydający się obserwatorem, coraz bardziej stapia się z otoczeniem, mówiąc "Ja też taki jestem i jakoś z tym żyję".

W końcowych partiach utworu pojawia się głęboki fatalizm i rezygnacja. Kazik pisze: "Stąd nie odejdę, drzewa nie przesadzę / Bo drzewo stare, choć jeszcze młode / Zresztą nie wiem, może umrę pojutrze". To obraz człowieka, który wie, że jest częścią tego systemu i nie ma siły ani woli, by się z niego wyrwać. Samookreślenie "sobowtór mój" w odniesieniu do uzależnionego "syna dozorczyni" sugeruje, że narrator widzi w nim swoje odbicie, potencjalny lub realny los. W wywiadzie dla serwisu Wywiadowcy.pl z 2008 roku Kazik Staszewski mówił o swojej świadomości upływającego czasu i akceptacji śmiertelności, co może rezonować z tymi wersami, choć nie odnosił się bezpośrednio do tej piosenki.

Ostatnie strofy pogłębiają poczucie beznadziei. "Tak nas coraz mniej, gwałtowne śmierci / Zabierają tych starych, tych młodych, jak i dzieci". Śmierć staje się nieuniknionym wyzwoleniem, a nawet czymś pożądanym: "Może to dobrze, nieraz o tym myślałem / Dać nam umrzeć wszystkim i dużym, i małym / I złym, i dobrym, ale nie, dobrych nie ma". To już niemal nihilistyczna wizja, gdzie nie ma miejsca na dobro, a jedyną "słuszną ideą" jest eliminacja "wrzodów na ciele" miasta przez anonimowych "strażników z murów". Oczywiście to ironia, demaskująca obojętność i dehumanizację systemu wobec wykluczonych. W ten sposób Kazik – jak często w swojej twórczości z lat 90., pełnej "obserwacji obyczajowych i komentarzy politycznych" – ostro krytykuje społeczne ignorowanie problemów, zamiast ich rozwiązywania.

Piosenka "Na mojej ulicy" to ponure proroctwo i bezlitosna diagnoza stanu polskiego społeczeństwa początku lat 90., które mierzyło się z kosztami transformacji, widocznymi w rosnącej biedzie, przestępczości i społecznej anomii. Kazik Staszewski, śpiewając "Z mojej ulicy odchodzą niewolnicy / Spuszczeni po śmierci jak psy ze smyczy", podkreśla, że nawet w śmierci mieszkańcy tej ulicy nie odzyskują prawdziwej wolności, lecz są jedynie "spuszczani ze smyczy", co oznacza koniec ich nędznego istnienia w zamkniętym kręgu. Utwór ten jest potężnym głosem w obronie zapomnianych i uciśnionych, a jego przesłanie pozostaje gorzko aktualne, będąc świadectwem tego, jak głęboko społeczne problemy mogą zakorzenić się w ludzkiej egzystencji. Teledysk do utworu, realizowany przez Yacha Paszkiewicza w 1993 roku w Gdańsku, również oddaje ten surowy klimat, a podczas zdjęć na Oruni doszło nawet do incydentu z udziałem "prawdziwych przestępców", co tylko potwierdza autentyczność opisywanej rzeczywistości.