Utwór "Umysł Bogacza" autorstwa krakowskiego zespołu hip-hopowego Firma, a w późniejszych wersjach także Bosskiego i P.A.F.F. jako PASSKI, stanowi surowy i bezkompromisowy obraz rzeczywistości ulicznej, jednocześnie będąc manifestem pewnej życiowej filozofii. Piosenka, której tekst zawiera wulgaryzmy i odniesienia do półświatka, co typowe jest dla gatunku gangster rap, zyskała status kultowy, czego dowodem jest jej długotrwała obecność w sieci i powstanie odświeżonej wersji "Umysł Bogacza 2.0".

Centralnym punktem utworu jest powtarzany refren, swoiste credo: "Umysł biedaka zawsze będzie biedny, jak zobaczy pieniądz wyda mu się zbędny, umysł bogacza zawsze się dorobi, nawet jak straci wszystko to znów stanie na nogi". To zdanie nie odnosi się jedynie do materialnego statusu, lecz przede wszystkim do postawy mentalnej. "Umysł biedaka" symbolizuje krótkowzroczność, brak przedsiębiorczości i nieumiejętność zarządzania zasobami – pieniądz jest dla niego czymś, co należy natychmiast wydać. W kontraście, "umysł bogacza" ucieleśnia niezłomność, zaradność i zdolność do podnoszenia się po porażkach, wskazując na mentalność nastawioną na cel, niezależnie od chwilowych przeciwności. To przesłanie jest uniwersalne, choć w kontekście utworu nabiera szczególnego, ulicznego znaczenia.

Drugim, niezwykle mocnym i powtarzającym się elementem, jest wykrzyczane "Jebać policję", które w połączeniu z wersami "Z przepisów drogowych robimy se jaja / ciągle powtarzamy ze każdy pies to faja", jasno określa stosunek narratora i jego środowiska do organów ścigania. Jest to wyraz buntu, pogardy i jawnej deklaracji łamania zasad panującego systemu, co jest charakterystyczne dla twórczości Firmy i całego nurtu ulicznego rapu. Ta fraza nie jest tylko wulgarnym okrzykiem, ale manifestacją głębokiego rozczarowania i nieufności wobec instytucji, które w oczach mieszkańców osiedli często są postrzegane jako opresyjne, a nie chroniące.

Następnie, piosenka przedstawia historię dilera, opowieść o codziennym życiu w cieniu nielegalnego handlu. Słuchacz jest świadkiem transakcji "na sumę o trzech zerach", gdzie "osoba znana i szczera towar od niego odbiera". Detale takie jak pójście "na podwórko gdzie przypał niejeden miał" czy opisy zachowania podczas ewentualnego zatrzymania "nieraz jak go złapią psy, na komendzie zaczął się rozbierać, mogli starać się opierać, oni każą wypierdzelać", malują obraz stałego zagrożenia i cynizmu wobec konfrontacji z prawem. Diler jest ukazany jako osoba obrotna, dynamiczna ("gościu napierdala jak uderzeniowa fala"), ale jednocześnie balansująca na granicy ryzyka.

Kluczowym momentem jest fragment, w którym diler, aby zwiększyć zyski, dopuszcza się fałszowania towaru: "feta się skończyła ale mąka się ostała, dorzuci kilka deko aby reszta nie poznała". To zdanie bez ogródek pokazuje moralne kompromisy, na jakie gotów jest bohater, by utrzymać swój status i styl życia, symbolizowany przez frazę "kupi za to cos dziewczynie a potem bara bara bara". Podkreśla to brak skrupułów w dążeniu do szybkiego zarobku i beztroskie wydawanie zdobytych pieniędzy.

W dalszej części utworu pojawia się jednak nuta ostrzeżenia. Mimo szybkiego zysku ("zarobił 4 stówki ziomek, zapomniał ze obowiązuje jedna zasada, lepiej będzie miał ten który hajs odkłada"), narrator przypomina o ulotności tego szczęścia. Perspektywa "obławy" i konsekwencje "za złamanie prawa zarzuty się stawia, wolności pozbawia grunt pod nogami wali się jak lawa" są brutalnym zderzeniem z rzeczywistością. Puste konto, mimo wspomnień "dni tłustych", i utracona szansa na luksus ("a mogłeś dziś jeździć bejcą lub porshe'awą") stanowią gorzką refleksję nad ulotnością nielegalnych dochodów i brakiem długoterminowego planowania.

"Umysł Bogacza" to zatem więcej niż tylko opowieść o dilerze. To gorzki komentarz do pewnego stylu życia i mentalności, gdzie szybki zysk i natychmiastowa konsumpcja często prowadzą do upadku. Powtarzające się refreny o "umyśle biedaka" i "umyśle bogacza" pełnią funkcję moralizatorską, podkreślając wagę myślenia perspektywicznego i odporności na przeciwności losu, nawet w bezwzględnym świecie ulicy. Piosenka, pomimo swojej kontrowersyjnej formy, zawiera uniwersalne przesłanie o konsekwencjach wyborów i znaczeniu odpowiedniego podejścia do pieniędzy oraz życia.