Interpretacja Żyje się raz - Enej

Utwór "Żyje się raz" zespołu Enej, pochodzący z wydanego 16 listopada 2012 roku albumu Folkhorod, to piosenka, której tekstu autorem i kompozytorem jest Mirosław "Mynio" Ortyński. Grupa Enej, znana ze swoich polsko-ukraińskich korzeni, często czerpie inspiracje z kultury ukraińskiej, a nazwa zespołu wywodzi się od imienia głównego bohatera "Eneidy" Iwana Kotlarewskiego, wesołego Kozaka podróżującego po świecie. W kontekście tej piosenki, Folkhorod, jako trzecie wydawnictwo zespołu, kontynuuje eksplorację folkowych, etnicznych brzmień, wzbogaconych rockową energią.

Tekst "Żyje się raz" to swego rodzaju przestroga, głęboka refleksja nad ludzkimi wyborami i konsekwencjami kierowania się powierzchownym hasłem. Rozpoczyna się obrazem wewnętrznej walki i cierpienia podmiotu lirycznego: "Dużo myśli, dużo z nim, Dużo było nocy i dni, Kiedy błagał wołaniem". To sugeruje stan długotrwałego zmagania, być może z pokusami, wewnętrznymi demonami, lub po prostu z trudami życia, które skłaniały go do desperackiego wołania o pomoc czy zmianę. Nagle pojawia się "prezent od losu", który "zapukał do drzwi", a wraz z nim "pożądanie" i "tajemnice związane 'kto z kim'". Ten moment przełomowy, nagłe pojawienie się szansy lub silnej pokusy, wydaje się być punktem zwrotnym. "Diamenty przeklęte w nadziei, że więcej ma być" wskazują na iluzoryczną wartość materialną lub chwilową satysfakcję, która obiecuje więcej, niż może dać, prowadząc do zatracenia.

Refren, powtarzający mantrę: "Dobry był, w poduszkę płakał co dnia, od ludzi słyszał, że żyje się raz! Godnie żył, oddał już wszystko co miał, od ludzi słyszał, że żyje się raz, ale on sam nie wie jak," jest kluczowy dla zrozumienia przesłania utworu. Ukazuje bohatera jako osobę z natury dobrą, szczerą, która doświadczała bólu i trudności, jednocześnie słysząc od otoczenia slogan "żyje się raz". To popularne powiedzenie, często interpretowane jako zachęta do korzystania z życia bez ograniczeń, w przypadku podmiotu lirycznego wydaje się prowadzić do zagubienia. On "nie wie jak" żyć zgodnie z tym hasłem, kiedy jego życie zostaje zachwiane przez konsekwencje wcześniejszych wyborów.

Druga zwrotka opisuje drastyczną zmianę w zachowaniu bohatera: "Zaczął widzieć tylko zło, Zaczął mówić jakby nie on." To świadczy o postępującej transformacji wewnętrznej, gdzie dawna dobroć ustępuje miejsca negatywnym postawom. Czas mija ("Jego zegar nabija a życie przemija"), a on zdaje sobie sprawę, że pewne zobowiązania czy oczekiwania, symbolizowane przez "ona powinna już czekać u bram!", pozostały niespełnione. Jest to wyrazem straconych szans i utraconej niewinności, a także świadomości przemijania.

W kolejnej części podmiot liryczny wyraża żal i pragnienie naprawy błędów: "Gdyby został alfą i omegą, wtedy pewnie już cofnąłby czas." Odkrywa pragnienie posiadania wszechmocnej siły, by "wziąłby on swoją armię aniołów z popiołu by zmienić to dziś, co tu stało się z nim!" To metaforyczne odwołanie do próby odrodzenia, walki o odkupienie i cofnięcie skutków złych decyzji. Aniołowie z popiołu symbolizują nadzieję na odrodzenie z ruin, na przekształcenie przeszłości, by odzyskać utracone dobro.

Piosenka "Żyje się raz" jest więc głęboką refleksją nad presją społeczną i pokusą, by interpretować wolność w sposób prowadzący do autodestrukcji. Enej, poprzez ten utwór, zdaje się zadawać pytanie o prawdziwe znaczenie "życia raz" – czy to oznacza bezrefleksyjne podążanie za chwilowymi pragnieniami, czy raczej świadome i odpowiedzialne kształtowanie swojego losu. Ostatnie wersy, "czuł się źle, samotny chodził we mgle, ludzie mówili, że drogi są dwie!", podkreślają jego wewnętrzne zagubienie i samotność, wskazując na dylemat wyboru między dwiema ścieżkami: tą, która prowadzi do utraty siebie, a tą, która być może mogłaby przynieść prawdziwe spełnienie. To uniwersalne przesłanie, które w warstwie muzycznej, charakterystycznej dla Enej, łączy folkowe instrumentarium z rockową dynamiką, nadając całości zarówno melancholijny, jak i pełen energii wyraz.