Interpretacja El xarlatà - Burghâsh

Utwór „El xarlatà” autorstwa katalońskiego zespołu Burghâsh, reprezentującego nurt Raw Black Metal, to surowa i bezkompromisowa liryka, która, choć pozbawiona rozbudowanego kontekstu w dostępnych wywiadach czy opracowaniach – informacji na temat samego utworu „El xarlatà” jest niewiele, a zespół Burghâsh powstał w 2025 roku, wywodząc się z projektu Burgûli aktywnego od 2013 roku – oferuje głęboką refleksję nad fałszem i iluzją. Grupa pochodzi z Rubí w Katalonii w Hiszpanii, a za całość odpowiada Tar-Mairon. Brak szerszych komentarzy twórcy pozwala na szeroką i indywidualną interpretację, opartą głównie na samym tekście oraz estetyce gatunku, który często porusza tematy antyreligijne, nihilizmu i krytyki społecznej.

Początek tekstu, „Salms / Callaaaa!” (Psalmy / Ciszaaa!), stanowi mocne, niemal performatywne wprowadzenie. Słowo „Psalmy” od razu naprowadza na tematykę religijną, sugerując, że to, co nastąpi, będzie swoistym anty-psalmem lub gwałtownym sprzeciwem wobec religijnego dogmatu. Nagłe, krzyczące „Ciszaaa!” może być interpretowane jako żądanie uciszenia fałszywych głosów, przerwanie monotonii religijnych zaśpiewów lub wyraz frustracji podmiotu lirycznego wobec bezmyślnego naśladownictwa. To wezwanie do ciszy, aby mógł zostać usłyszany prawdziwy głos sprzeciwu.

Kolejne wersy: „Bzdury wykrzykiwane na pustyni / Dla wszystkich ludzi bez mózgu” natychmiast określają ton utworu. Pustynia staje się metaforą jałowości i pustki, miejsca, gdzie fałszywe słowa rozbrzmiewają bez echa, a jednocześnie – być może – łatwiej znajdują podatny grunt wśród „ludzi bez mózgu”, czyli tych, którzy bezkrytycznie przyjmują narzucane im prawdy. Jest to ostra krytyka naiwności i braku samodzielnego myślenia, cech, które czynią jednostki podatnymi na manipulację. Obraz pustyni jest potęgowany opisem ekstremalnych warunków: „Upały pustyni / I wilgoć jaskiń / Zgniły mu rozum”. Te sensoryczne detale malują obraz środowiska, które nie tylko fizycznie, ale i mentalnie degraduje, prowadząc do szaleństwa lub całkowitego zniekształcenia percepcji. To właśnie w takich warunkach rodzi się tytułowy szarlatan, którego umysł został skażony, a jego „rozum” uległ rozkładowi pod wpływem otoczenia lub wewnętrznych demonów.

Centralną postacią utworu jest bez wątpienia szarlatan, opisywany z pogardą i ostrym osądem. Jest to „Tylko sekciarz / Wierzący w swojego boga / Tylko sekciarz / Samozwańczo ogłoszony jego prorokiem”. Ten portret ukazuje fałszywego lidera religijnego, który nie tylko wierzy w swój własny, często wykreowany na potrzeby władzy, autorytet, ale także sam ogłasza się wybrańcem. Podkreślenie „tylko sekciarz” umniejsza jego znaczenie, sprowadzając go do roli trywialnego manipulatora, a nie prawdziwego duchowego przewodnika. Prorok, który mianuje się nim sam, jest z natury podejrzany, pozbawiony boskiego namaszczenia, a jego autorytet jest jedynie autoproklamowany.

Opis szarlatana jest dalej pogłębiany: „Narkoman / Z halucynacjami / Fantastycznych podróży”. Ten fragment dosadnie demaskuje źródło jego „wizji” i „objawień”. To, co inni mogą uważać za duchowe doświadczenia, jest tu sprowadzone do efektu działania substancji psychoaktywnych i umysłowych zaburzeń. „Fantastyczne podróże” to jedynie wytwór narkotycznych halucynacji, a nie prawdziwe mistyczne przeżycia. Takie przedstawienie proroka jest skrajnie bluźniercze w kontekście religijnym, a jednocześnie brutalnie realistyczne w dekonstrukcji iluzji.

Kulminacyjnym punktem wizerunku szarlatana jest jego rola jako „Koczowniczy bandyta / Niszczyciel prawdziwych idoli”. Określenie „koczowniczy bandyta” sugeruje brak stałego miejsca, brak korzeni i moralną elastyczność – ktoś, kto przemieszcza się, siejąc zamęt i wykorzystując ludzi, zanim przeniesie się w kolejne miejsce. Najbardziej intrygujący jest jednak wers „Niszczyciel prawdziwych idoli”. Można go interpretować na kilka sposobów. Po pierwsze, szarlatan, przez swoje fałszywe nauki i działania, niszczy prawdziwą wiarę i szacunek do autentycznych wartości, zastępując je pustymi rytuałami i osobistym kultem. Po drugie, z perspektywy black metalu i jego często antyestablishmentowego charakteru, „prawdziwymi idolami” mogą być uznane wartości, które są przez zespół kwestionowane – np. tradycyjne struktury społeczne czy religijne. W tym sensie szarlatan, poprzez swoje destrukcyjne działania, paradoksalnie może obnażać fałsz innych „idoli”, choć sam jest częścią tego fałszu. To gorzka ironia, gdzie jeden fałszywy system obala inny, ale nie oferuje żadnej prawdziwej alternatywy.

Podsumowując, „El xarlatà” Burghâsh to bezkompromisowa krytyka fałszywych liderów, religijnej manipulacji i bezmyślności, która pozwala takim postaciom rozkwitać. Tekst jest brutalny, bezpośredni i nie pozostawia miejsca na dwuznaczność w potępieniu samozwańczych proroków. Poprzez intensywne obrazy – pustyni, jaskiń, narkotyków – zespół maluje portret postaci, której umysł jest zgnity, a „wizje” to jedynie chorobliwe halucynacje. W kontekście Raw Black Metalu, gdzie często spotykamy się z postawami antyreligijnymi i nihilistycznymi, utwór ten doskonale wpisuje się w ten nurt, stając się manifestem przeciwko wszelkim formom duchowego oszustwa i moralnego rozkładu. Mimo braku dodatkowych materiałów kontekstowych, siła przekazu tkwi w dosadności słów i ich bezlitosnym demistyfikowaniu fałszu.