Interpretacja W niczyjej sprawie - Armia

Piosenka "W niczyjej sprawie" zespołu Armia, choć dziś najlepiej znana z albumu Czas i Byt wydanego w 1993 roku, swoje korzenie ma znacznie głębiej, sięgając debiutanckiego, imiennego albumu grupy z 1988 roku. Stanowi jeden z kluczowych i rozpoznawalnych utworów w dorobku Armii, a jej tekst, autorstwa Tomasza Budzyńskiego, odzwierciedla głębokie, charakterystyczne dla artysty motywy alienacji, niezależności i duchowego poszukiwania.

Słowa „Jestem głosem w niczyjej sprawie / nikogo nie wołam, nie jestem za” to potężna deklaracja podmiotu lirycznego, ustanawiająca jego pozycję poza wszelkimi podziałami, stronnictwami czy ideologiami. To głos z natury rzeczy skazany na niezrozumienie, operujący poza logiką opcji politycznych czy społecznych ruchów. Jest to postawa samotna, ale jednocześnie pełna autonomii. Podmiot liryczny odrzuca przynależność, nie opowiada się po żadnej ze stron, co czyni go niezrozumiałym dla tych, którzy funkcjonują w świecie dychotomii i przynależności. Ta "niczyja sprawa" może być interpretowana jako przestrzeń wolności od narzucanych narracji, od społecznych oczekiwań, od konieczności identyfikacji z jakąkolwiek grupą czy doktryną. W kontekście polskiego rocka lat 80. i wczesnych 90., często silnie zaangażowanego społecznie i politycznie, taka postawa od-angażowania sama w sobie jest manifestem – manifestem wyboru wewnętrznej wolności ponad zewnętrzną afiliacją.

Druga zwrotka rozwija ten paradoks: „dlatego dla ciebie niezrozumiały / dlatego o ciebie niespokojny”. Niezrozumienie jest tu bezpośrednią konsekwencją odrębności podmiotu. Jednakże, z tego niezrozumienia wynika zaskakujący, altruistyczny niepokój. Głos, który jest bez słów, nieporządany, który jest co krok, bez granic niebezpieczny, paradoksalnie troszczy się o tego, kto go nie rozumie. To wskazuje na głębokie współczucie i poczucie odpowiedzialności, pomimo obrania drogi „w niczyjej sprawie”. Niespokojność ta może wynikać z oglądu świata z dystansu, z perspektywy kogoś, kto widzi pułapki i zagrożenia niewidoczne dla zaangażowanych w bieżące konflikty. Można tu dostrzec echo postawy prorockiej – samotnego głosu, który ostrzega, choć jego przesłanie jest zbyt subtelne lub zbyt radykalne, by zostać przyjęte.

Tomasz Budzyński, jako autor tekstów Armii, często podkreślał swój unikalny stosunek do słowa. W jednym z wywiadów stwierdził, że jego teksty to nie idee, lecz obrazy opisane słowami. Dodał, że bardziej interesuje go piękno jakiegoś słowa, jego przedziwne brzmienie, a nie taki czy inny sens. Według Budzyńskiego, poezja nie jest skierowana do intelektu, lecz do duszy, a teksty często przychodzą do niego w formie natchnienia, niczym gotowe wizje, które jedynie opisuje. Ta filozofia idealnie pasuje do enigmatycznego charakteru "W niczyjej sprawie". Tekst nie oferuje prostych odpowiedzi ani deklaracji, lecz maluje obraz wewnętrznego świata – świata artysty, myśliciela, czy po prostu wrażliwej jednostki, która odnajduje swoją tożsamość w byciu poza, a jednocześnie pozostaje głęboko połączona z ludzkością poprzez troskę.

Muzycznie, Czas i Byt był albumem eksperymentalnym dla Armii, gdzie obok tradycyjnych dla zespołu hardrockowo-punkowych brzmień pojawiały się elementy ska, reggae oraz zróżnicowane instrumentarium. Recenzje albumu zwracają uwagę, że już pierwszy utwór, czyli właśnie "W niczyjej sprawie", zaskakuje zmianą rytmu po dość tradycyjnym początku. Ta dynamiczna struktura muzyczna, ze swoją zmiennością i eksperymentowaniem, doskonale współgra z treścią tekstu – podmiot liryczny jest niebezpieczny i bez granic, co może symbolizować jego nieprzewidywalność i wolność od konwencji, również w formie artystycznego wyrazu.

"W niczyjej sprawie" staje się więc hymnem dla tych, którzy odrzucają łatwe etykietki i proste rozwiązania. Jest pieśnią o sile indywidualności, o odwadze bycia samym przeciwko prądowi, ale także o wewnętrznym konflikcie i niespokojności, która towarzyszy głębokiej empatii. To głos niezależnego ducha, który pomimo wykluczenia i niezrozumienia, nie przestaje troszczyć się o świat, który go otacza. Utwór ten to poetycka wizja bycia na marginesie, ale z centralnym miejscem w kwestiach duchowych i moralnych, stanowiąca esencję twórczości Tomasza Budzyńskiego i całego zespołu Armia.