Interpretacja Kołysanka - Anna Prucnal

_„Kołysanka” w wykonaniu Anny Prucnal to utwór niezwykły, pełen subtelności, a jednocześnie głęboko poruszający. Na pierwszy rzut oka zdaje się być prostą, powtarzalną melodią, mającą ukoić do snu, lecz pod warstwą lirycznej prostoty kryje się przenikliwa refleksja nad ludzkim losem, zwłaszcza w obliczu zewnętrznych trudności. Tekst piosenki, którego autorem jest Jerzy Ficowski, a muzykę skomponował Jerzy Maksymiuk, został napisany w 1968 roku, co jest kluczowe dla zrozumienia jego kontekstu.

Charakterystyczna dla utworu jest hipnotyzująca powtarzalność fraz, która buduje specyficzną atmosferę rezygnacji i melancholii. Trzykrotne powtórzenia – „siwieje, siwieje, siwieje”, „skończone, skończone, skończone”, „w opiece, w opiece, w opiece” – tworzą rytm przypominający zarówno kołysanie, jak i upływający, nieubłagany czas. To również podkreśla beznadziejność sytuacji, w której niewiele da się zmienić.

Centralnym, najbardziej intrygującym elementem jest powracające „jak to w Indiach”. W kontekście roku powstania utworu i późniejszej emigracji Anny Prucnal z Polski w 1970 roku, fraza ta nabiera wielowymiarowego znaczenia. Indie, dalekie i egzotyczne, stają się tu metaforą nieosiągalnej, idealizowanej krainy, kontrastującej z szarą i trudną rzeczywistością. To „jak to w Indiach” nie oznacza dosłownie Indii geograficznych, lecz raczej symbolizuje miejsce, gdzie „nie będzie pogody”, „nie ma czym nagrodzić” i „nie ma spokoju” – czyli wszechobecny brak, niedostatek i niespokojny świat. Może to być subtelne nawiązanie do ówczesnej rzeczywistości Polski Ludowej, gdzie panowała frustracja, cenzura i brak perspektyw, zwłaszcza po wydarzeniach marcowych 1968 roku, które dotknęły wielu intelektualistów i artystów. Anna Prucnal, jako artystka o niezależnym duchu, z pewnością odczuwała ten klimat, co ostatecznie doprowadziło ją do opuszczenia kraju.

Każda strofa opowiada o innej sferze życia, która naznaczona jest brakiem. Ranek „siwieje”, co symbolizuje utratę nadziei i blasku – zamiast zapowiedzi nowego dnia, jest zapowiedź dalszej stagnacji. Brak „pogody” to nie tylko brak słońca, ale i brak sprzyjających warunków, dobrej atmosfery. Następnie, żniwa „skończone”, lecz „ozimina nie wschodzi”, co oznacza jałowość trudu, brak owoców pracy i perspektyw na przyszłość. Najbardziej przejmujące jest „nie mam czym ciebie nagrodzić”. To wyraz bezsilności opiekuna, który, pomimo miłości, nie jest w stanie zapewnić dziecku materialnego dobrobytu czy radości. Wreszcie, choć podmiot liryczny ma dziecko „w opiece” i deklaruje, że „nie żal mu strojów” (co symbolizuje gotowość do poświęceń), to „nie ma dzisiaj w Indiach spokoju”. To podkreśla, że nawet najgłębsza miłość i ochrona nie są w stanie uchronić przed chaosem i niepokojem zewnętrznego świata.

W kontekście wspomnianej wyżej historii Anny Prucnal – jej brawury, niezależności i odrzucenia oficjalnej narracji – „Kołysanka” zyskuje dodatkową warstwę osobistego wyznania. Artystka, znana z bezkompromisowych postaw, która później zasłynęła we francuskim kabarecie i teatrze, mogła śpiewać ten tekst jako wyraz tęsknoty za utraconą ojczyzną, ale też jako gorzkie podsumowanie jej kondycji. Nagranie piosenki miało miejsce w 1968 roku w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie, co dodaje mu aury innowacyjności i pewnego rodzaju manifestu artystycznego w ówczesnej Polsce. Charakterystyczna, emocjonalna interpretacja Anny Prucnal sprawia, że „Kołysanka” nie jest jedynie utworem do snu, ale staje się gorzką pieśnią o świecie, w którym człowiek, mimo chęci i miłości, często jest bezsilny wobec wszechobecnego braku i niepokoju. Prosty, acz głęboki tekst, połączony z niezwykłym wykonaniem, sprawił, że utwór ten pozostaje jednym z najbardziej poruszających w dorobku artystki i w historii polskiej piosenki poetyckiej.