Interpretacja Tango Rzepicha - Andrzej Bogucki

Piosenka „Tango Rzepicha”, wykonywana przez Andrzeja Boguckiego, stanowi jeden z barwnych i inteligentnych przykładów twórczości legendarnego Kabaretu Starszych Panów. Choć często kojarzona z głosem Boguckiego, właściwymi autorami tego utworu są Jeremi Przybora, odpowiedzialny za dowcipny tekst, oraz Jerzy Wasowski, twórca charakterystycznej muzyki. Piosenka po raz pierwszy ukazała się w programie kabaretowym w 1958 roku, jednak jej kontekst wyraźnie nawiązuje do zbliżającego się wówczas Milenium Chrztu Polski, obchodzonego w 1966 roku. Już otwierające słowa: „Panowie! Wzywam was do uczczenia Milenium!” jednoznacznie wskazują na tę symboliczną okazję, którą Kabaret potraktował z właściwym sobie przymrużeniem oka.

„Tango Rzepicha” to mistrzowski przykład satyry historycznej i anachronizmu, które w rękach Przybory i Wasowskiego stają się narzędziem do inteligentnego komentowania polskiej tożsamości i mitów założycielskich. Tekst przenosi słuchacza w zamierzchłe czasy początków państwa polskiego, jeszcze zanim nastąpił chrzest czy utrwaliły się chrześcijańskie obyczaje, takie jak post w piątki. Widzimy „protoplastę” w kniei, Wandę „w Wiśle dyszącą” i Popiela w „kiszkach myszy” – są to żywe odniesienia do legendarnych postaci i wydarzeń z polskiej prehistorii. Co jednak najważniejsze, narracja skupia się na chacie Piasta i jego żony Rzepichy, stając się niejako sceną narodzin polskiej dynastii.

Sercem piosenki jest powtarzający się refren, w którym Piast z pełną determinacją wzywa swą żonę:
„Rzepicho, siądź przy prakołowrotku!
Rzepicho, prządź wątek prapraprzodków!
Praprapramać prapraojców prawych,
Praziarno Sprawy w praglebie sadź!”.

To niezwykłe nagromadzenie przedrostka „pra-” nadaje tekstowi archaicznego, a jednocześnie groteskowego charakteru. Rzepicha, postać, która w kronikach i literaturze często zajmuje skromne miejsce w cieniu męża, tutaj zostaje wyniesiona do rangi pra-matki, kluczowej dla kontynuacji rodu. Jest odpowiedzialna za „przędzenie wątku prapraprzodków” i zasiew „praziarna Sprawy w praglebie”, co w poetyckiej przenośni symbolizuje podtrzymywanie ciągłości narodowej i dziedzictwa. Jej rola jest nie do przecenienia, co podkreśla stanowcze stwierdzenie: „Byłby prakiep, kto dałby - miast tobie - Piastów praszczep począć innej z kobiet!”. To zabawne, a jednocześnie poważne w swoim wydźwięku zapewnienie o jej niezastąpionej roli w rodzeniu przyszłych władców.

Element „tanga” w tytule i samej piosence jest kolejnym dowodem na geniusz Kabaretu Starszych Panów. Tango, taniec o gorącym, argentyńskim rodowodzie, który w początkach XX wieku budził w Europie zarówno entuzjazm, jak i moralne oburzenie, zostaje tutaj zderzone z archaicznymi początkami polskości. To zestawienie egzotycznego, zmysłowego tańca z fundamentami państwowości tworzy efekt komiczny i ironiczny. Wyobrażenie sobie Piasta i Rzepichy tańczących tango, wzywanych do tego okrzykami „Et maintenant: toute la nation, refrain!” (a teraz: cały naród, refren!) jest esencją kabaretowej groteski.

Piosenka zręcznie przechodzi od opisu przedchrześcijańskich realiów do momentu Postrzyżyn Ziemowita – syna Piasta i Rzepichy, który stał się legendarnym protoplastą dynastii Piastów. Wspomniana „okowita” i „dwaj anieli przewracający się w pościeli” dodają scenie postrzyżyn ludzkiego, nieco frywolnego charakteru, zdejmując z niej patos i nadając jej radosnej, swojskiej atmosfery. Nawet w obliczu tak ważnego wydarzenia, refren wzywający Rzepichę do „prakołowrotka” pozostaje niezmienny, podkreślając jej nieustanną i fundamentalną rolę.

Andrzej Bogucki (1904-1978), który brawurowo wykonywał „Tango Rzepicha”, był cenionym aktorem teatralnym i filmowym, śpiewakiem operetkowym i piosenkarzem, z bogatym dorobkiem artystycznym sięgającym lat 30. XX wieku. Jest on również pamiętany jako jedna z osób, które podczas II wojny światowej pomagały Władysławowi Szpilmanowi, za co wraz z żoną Janiną został uhonorowany medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Jego interpretacja „Tanga Rzepicha” doskonale oddaje lekkość, dowcip i finezję, które były znakami rozpoznawczymi twórczości Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego. Piosenka, mimo upływu lat, pozostaje zabawną i inteligentną refleksją nad początkami polskiej państwowości, osadzoną w niezapomnianej formie kabaretowego tanga.