Interpretacja Devil is fine - Zeal and Ardor

„Devil Is Fine” zespołu Zeal & Ardor to znacznie więcej niż tylko piosenka – to prowokacyjna medytacja nad historią, religią i buntem, która zderza ze sobą pozornie nieprzystające światy afroamerykańskich spirituals i black metalu. Ten utwór, będący tytułowym singlem z debiutanckiego albumu, wydanego niezależnie 15 kwietnia 2016 roku i ponownie 24 lutego 2017 roku przez MVKA Records, otwiera przed słuchaczem mroczny, alternatywny scenariusz.

Sednem projektu Zeal & Ardor, stworzonego przez szwajcarsko-amerykańskiego muzyka Manuela Gagneuxa, jest pytanie: „co by było, gdyby amerykańscy niewolnicy przyjęli Szatana zamiast Jezusa?”. Ta śmiała koncepcja narodziła się z wyzwania na forum 4chan, gdzie Gagneuxowi zasugerowano połączenie „black metalu” z „murzyńską muzyką”. Zamiast obrazić się, Manuel Gagneux, którego matka jest Afroamerykanką, a ojciec Szwajcarem, podjął to wyzwanie, tworząc unikalną fuzję, która przełamuje stereotypy i zmusza do refleksji. Jak sam artysta wyjaśnił w wywiadzie dla „Noisey” w lipcu 2016 roku, interesowało go, co by się stało, gdyby niewolnicy zbuntowali się w podobny sposób, jak norweskie zespoły black metalowe wobec narzuconego im chrześcijaństwa.

W warstwie tekstowej piosenka „Devil Is Fine” od początku buduje atmosferę ambiwalentnej pokusy. Powtarzające się frazy „little one better heed my warning / devil is kind / he come in early morning / devil is fine” brzmią niczym mroczna kołysanka lub ostrzeżenie przekazywane z pokolenia na pokolenie. Diabeł jest tu przedstawiony nie jako przerażająca, odrażająca postać, lecz jako ktoś „uprzejmy” (kind) i „w porządku” (fine). Przychodzi „wcześnie rano”, co sugeruje jego nieuchronną i wszechobecną naturę, towarzyszącą człowiekowi od samego początku dnia. To właśnie ta pozorna dobroć i łagodność czyni go tak niebezpiecznym i uwodzicielskim. Gagneux celowo zaciera granice, tworząc postać, która oferuje ulgę i zrozumienie w świecie pozbawionym nadziei.

Werset „he gon forgive my sin / devil is kind / he promise many things / devil is fine” ukazuje diabła jako źródło przebaczenia i obietnic, kontrastując z surowym, karzącym Bogiem, często narzucanym niewolnikom. W tradycyjnych spiritualsach religia była zarówno narzędziem opresji, jak i źródłem nadziei oraz zakodowanych wiadomości o wolności. Zeal & Ardor odwraca tę optykę, sugerując, że w obliczu niewyobrażalnego cierpienia i braku perspektyw, odwrócenie się od narzuconego bóstwa i zwrócenie się ku innemu, który oferuje przebaczenie grzechów i „wiele rzeczy”, mogło być aktem buntu i desperackiej formy samostanowienia. W wywiadzie dla „Alternative Control” z marca 2017 roku, Gagneux podkreślił, że „strach jest tak prostym i skutecznym narzędziem, i smuci go, gdy widzi, jak jest używany w tak wyrachowany i po prostu zły sposób”. Piosenka jest więc reakcją na ten historyczny ucisk, badającą możliwości buntu, gdy tradycyjne sposoby zawiodły.

Kluczowe dla zrozumienia utworu są fragmenty refrenu: „nobody gon show you the way now / nobody gon hold your hand no / nobody gon show you the way now / devil is fine”. Te słowa podkreślają dojmujące poczucie osamotnienia i porzucenia. W świecie, gdzie nie ma nikogo, kto pokazałby drogę czy podał rękę, diabeł staje się jedyną, choć niepokojącą, opcją. To sugestia, że w obliczu totalnej beznadziei i opresji, kusząca alternatywa, jaką jest diabeł, może wydawać się zbawienna. Manuel Gagneux w wywiadzie dla „Distorted Sound Magazine” z czerwca 2018 roku mówił o znaczeniu „niejednoznaczności”, w której nie jest do końca pewne, czy odnosi się do Szatana, niewolnictwa, czy współczesnych czasów, pozostawiając część odpowiedzialności za interpretację w rękach słuchacza.

Interesujący jest również element „clanking chains” (brzęczące łańcuchy), który pojawia się w warstwie muzycznej tytułowego utworu. Jak zauważono w recenzji na portalu „Already Heard” z lutego 2017 roku, odgłos łańcuchów w połączeniu z tekstem „reflecting the captive state of slaves” – odzwierciedla stan zniewolenia niewolników. Jest to mocne przypomnienie o brutalnej historii i świadome nawiązanie do kontekstu niewolnictwa, który stanowi fundament ideologiczny całego projektu.

Piosenka przechodzi od pozornej łagodności do bardziej niepokojących obrazów, zwłaszcza w ostatniej zwrotce: „little one better run for your life / devil is fine / little one where you going with that knife? / devil is kind”. Ten nagły zwrot, pojawienie się noża i wezwanie do ucieczki, wprowadza element niepokoju i bezpośredniego zagrożenia. Może symbolizować desperacki akt oporu, samookaleczenia lub nawet przyjęcia przemocy w ramach buntu. W rozmowie z „Kerrang!” w lutym 2022 roku Gagneux stwierdził, że „Devil Is Fine dotyczyło życia w niewoli, a Stranger Fruit było ucieczką, wydostaniem się”. To zdanie dodatkowo podkreśla, że „Devil Is Fine” zanurza nas w samym sercu doświadczenia niewoli, ukazując diaboliczną pokusę jako możliwą ścieżkę w obliczu totalnego braku wolności.

Utwór „Devil Is Fine” jest zatem nie tylko muzycznym eksperymentem, ale także głębokim komentarzem społecznym i historycznym. Zeal & Ardor świadomie wykorzystuje symbolikę diabła, która w kulturze afroamerykańskiej bywała wieloznaczna – w bluesie często odnosiła się do sił wyzwolenia od opresji, a czasem do grzechu czy złych wpływów. Manuel Gagneux reinterpretuje te koncepcje, tworząc narrację, w której diabeł staje się figurą buntu i indywidualnej wolności w najbardziej ekstremalnych warunkach. Jego łagodność jest maską dla głębszego przesłania: w świecie, w którym tradycyjny Bóg zawiódł, a system jest opresyjny, każda alternatywa, nawet ta najbardziej heretycka, może stać się źródłem siły i nadziei. Utwór pozostawia słuchacza z pytaniem o to, jak daleko posunęlibyśmy się, aby znaleźć swoje „wyjście”, gdy „diabeł jest w porządku”.