Interpretacja Страшно - Shortparis

Utwór „Страшно” (Strasznie) rosyjskiej grupy Shortparis, wydany 19 grudnia 2018 roku, to coś więcej niż tylko piosenka – to wielowymiarowa, artystyczna wypowiedź, która w niezwykle sugestywny sposób rezonuje z nastrojami współczesnego rosyjskiego społeczeństwa. Zespół, znany z eksperymentalnego art-rocka, post-punka i awangardowych, teatralnych występów, zawsze stawia na integralność warstwy wizualnej z muzyczną, dlatego pełna interpretacja tekstu wymaga odniesienia do jego słynnego teledysku.

Początkowe, powtarzające się frazy „Uczciwa, uczciwa” („Честная, честная”) wprowadzają w ton niepokojącej normalności, która szybko zostaje zburzona. Tekst piosenki, jak przyznali sami muzycy w wywiadach, powstał jeszcze zanim powszechne uczucie тревоги (niepokoju, lęku) stało się tak wszechobecne w codziennych rozmowach. Słowo „страшно” (strasznie, przerażająco) stało się dla nich wszechobecnym refrenem rosyjskiej rzeczywistości, „cytowanym” mimowolnie przez otoczenie.

W zwrotkach piosenki maluje się obraz społeczeństwa uwikłanego w poczucie bezsilności i ukrytych lęków. „Nie poradzisz sobie / Ale im się nie podoba / Wiedzieć z góry / Kto nie dotrze” – te słowa sugerują fatalizm i bierność wobec nieuchronnego losu, jednocześnie wskazując na tych, którzy pociągają za sznurki, ale sami nie lubią widzieć przyszłości. Obserwacja „A kobiety się malują / I dzieci się chowają” jest niezwykle przejmująca. Z jednej strony odnosi się do próby zachowania pozorów normalności i piękna w obliczu zagrożenia, z drugiej – do instynktownego ukrywania się tych najsłabszych. Werset „Stanąć w korowodzie / Nikt nie kłamie” budzi skojarzenia z przymusową jednością i rytualną konformizmem. W kontekście teledysku, gdzie ma miejsce słowiański korowód, może to być interpretowane jako „ślub kultur” lub przymus „tańczenia wokół władzy”.

Kolejne wersy, takie jak „Śpią synowie / Milczy rodzina” oraz „Lód nie uratuje / Major idzie”, potęgują atmosferę zagrożenia. „Major” symbolizuje tutaj nieuchronnie nadchodzącą, represyjną siłę lub władzę, przed którą nie ma ucieczki – nawet „lód” (symbolizujący kruchość lub zamrożenie problemów) nie zapewni bezpieczeństwa. Sceny teledysku, w których członkowie zespołu stylizowani na skinheadów, ubrani w stroje wojskowe lub sportowe, z łysymi głowami, wkraczają do szkoły z dużymi torbami, wizualizują ten strach i kryzys zaufania społecznego. Widzowie widzą w tym odniesienia do tragedii, takich jak atak w Biesłanie czy masowe morderstwo w Kerczu, a także do konfliktów narodowościowych i protestów młodzieży. Co ciekawe, na czarnych bomberach widoczny jest arabski napis, który w tłumaczeniu oznacza właśnie „przerażony” lub „strasznie”, co dodaje ironii do prowokacyjnego wizerunku, zmuszając do refleksji, komu tak naprawdę powinno być straszno.

Centralny w piosence jest motyw „Dlatego jest strasznie”, powtarzany wielokrotnie w hooku. To esencja utworu – nieokreślony, narastający lęk, który przenika całe społeczeństwo. Shortparis celowo używa sprzecznych obrazów – napisy w języku arabskim automatycznie kojarzone są z terroryzmem, a ogolone głowy z neonazizmem. Ta „pojęciowa konfuzja” tylko wyraźniej uwydatnia temat, nad którym pracują, prowokując widzów do konfrontacji z własnymi uprzedzeniami i lękami.

Refren „Wieczna, wieczna / Prawdopodobnie wierna / Uczciwa, uczciwa / Uczciwa nacja” wydaje się być ostrą satyrą na współczesną tożsamość narodową Rosji, ukształtowaną pod auspicjami putinizmu. W zestawieniu z chaosem i strachem przedstawionym w zwrotkach, powtarzane frazy o „uczciwej nacji” brzmią ironicznie, kwestionując oficjalną propagandę i sugerując głęboki kryzys zaufania oraz wartości.

Kulminacyjna scena teledysku, gdzie na platformie, przypominającej procesję pogrzebową lub religijną, niesiony jest chłopiec z rosyjską flagą, zadaje widzowi pytania: „Na kim opiera się Rosja? Komu powinno być strasznie i dlaczego?”. To nieformalni ludzie, robotnicy, młodzież „słowiańskiego” wyglądu oraz imigranci z Azji Centralnej niosą tę platformę, co wskazuje na wielokulturową i wewnętrznie zróżnicowaną tkankę społeczną Rosji, jednocześnie podważając jednolitą wizję „narodu”.

Twórczość Shortparis i ich utwór „Страшно” to manifest stanu części obecnego pokolenia. W wywiadach członkowie zespołu podkreślali, że ich celem nie jest narzucanie jednej interpretacji, lecz tworzenie sztuki, która rezonuje z trudnymi, nierozwiązanymi konfliktami społecznymi i indywidualnymi. Trudności, jakich doświadczyli podczas kręcenia teledysku – odmowy ze strony szkół, wezwania policji pod zarzutem przygotowywania ataku terrorystycznego – tylko potwierdziły, jak celnie trafili w bolesne punkty i społeczne tabu. "Страшно" to potężny, wieloznaczny obraz lęku i rozdarcia, który zmusza do refleksji nad tym, co naprawdę oznacza być „uczciwym” w obliczu systemowego strachu.