Interpretacja Szósty Zmysł - Pezet

Utwór „Szósty Zmysł” duetu Pezet/Noon to głęboko osadzona w polskiej rzeczywistości analiza społecznych i kulturowych konsekwencji minionej epoki. Pochodzący z albumu „Muzyka Klasyczna”, który miał swoją premierę 5 kwietnia 2002 roku, utwór stanowi gorzką refleksję nad dziedzictwem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i jego wpływem na kolejne pokolenia. Za produkcję całej płyty odpowiadał Noon, a autorem tekstów jest Pezet.

Pezet w „Szóstym Zmyśle” maluje obraz polskiej tożsamości naznaczonej wszechobecnym alkoholizmem, który nie jest jedynie problemem jednostki, lecz zjawiskiem o charakterze niemalże „tradycji narodowej jak pieprzony karp i kutia”. Już od pierwszych wersów artysta wprowadza słuchacza w świat „czystej wódki, całego stołu w ogórkach, browaru i gorzkiej żołądkowej”. Te codzienne realia, z pozoru banalne, stają się symbolem trwałego mechanizmu radzenia sobie z rzeczywistością, przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Marki alkoholi, takie jak Smirnof, Bols i Lodowa, mają być „w naszej krwi jak Kuruniowska”. To nawiązanie do „kuroniówki”, potocznego określenia darmowych posiłków, a później zasiłków dla bezrobotnych, dystrybuowanych na początku lat 90. XX wieku w Warszawie przez Jacka Kuronia, mocno osadza piosenkę w kontekście transformacji ustrojowej. Sugeruje, że alkohol, podobnie jak pomoc społeczna w trudnych czasach, stał się nierozerwalną częścią polskiego pejzażu mentalnego, czymś, co przeniknęło głęboko w tkankę społeczną, stając się niemal biologicznym elementem.

Artysta z niezwykłą precyzją opisuje pokolenie swoich rodziców, w których „ten ustrój żył”, oraz ich „wolność twarzy, kiedy ten ustrój gnił”. Następnie przechodzi do „wolności młodych twarzy nie zdających sobie sprawy, Co mimo wszystko ten ustrój w nich zostawił”. To kluczowe przesłanie utworu: choć system polityczny upadł, jego niewidzialne konsekwencje nadal kształtują postawy i nawyki, niczym tytułowy „szósty zmysł”, głęboko zakorzeniony w podświadomości. Pezet uważa, że „ustrój znikł, lecz zostawił ślad w dzielnicach Warszawy. W tych nawykach, które siedzą w nas jak szósty zmysł”. Ten szósty zmysł to nic innego jak niezdiagnozowany, zbiorowy wpływ minionego reżimu na mentalność ludzi, ich sposób życia i radzenia sobie z wolnością, której do końca nie rozumieją ani nie potrafią w pełni wykorzystać. Refren utworu, powtarzający frazę „To siedzi w nas jak szósty zmysł. Nic z tym nie zrobisz. Wiesz, musiałbyś się chyba gdzie indziej urodzić. To jest jak szósty zmysł. Masz go we krwi, masz go na co dzień. To jest ten szósty zmysł, który masz w sobie” podkreśla deterministyczny charakter tego dziedzictwa, sugerując, że jest ono niemal genetyczne, niemożliwe do wykorzenienia, stanowiące o istocie polskości.

Pezet wyraża frustrację z powodu zmarnowanego potencjału wolności. Zauważa, że „żaden z mych ziomów nie ustawia się na szachy”, co symbolizuje brak ambicji intelektualnych czy chęci do głębszej refleksji. Mimo że żyją w „trochę innych czasach” i mają „nic prócz demokracji, nic nowego”, mentalność pozostaje niezmienna. Artysta zastanawia się: „Co bym robił, gdyby nie ta wolność słowa dziś? Mógłbym palić i pić, mógłbym tak jak wszyscy tutaj”. To osobiste wyznanie pokazuje, że Pezet jest świadomy pułapki, w którą wpadło wielu jego rówieśników, i docenia rolę, jaką w jego życiu odegrała możliwość ekspresji poprzez rap. W wywiadzie dla naTemat.pl, opublikowanym 27 września 2019 roku, artysta przyznał, że wiele lat temu rzucił alkohol i narkotyki, jednak podkreślił, że unika moralizowania w swoich tekstach, traktując muzykę jako formę użytkową, a nie „skarbiec mądrości życiowych”. To pokazuje jego dystans, ale jednocześnie głębokie zrozumienie dla problemów, które opisuje.

Druga zwrotka rozwija problematykę picia w Polsce: „W tym kraju pijesz, gdy się cieszysz. Pijesz, gdy jesteś smutny. Ludzie zmienili miłość do życia w miłość do wódki”. Alkohol staje się uniwersalnym panaceum na każdą emocję, a jego nadużywanie zaciera granice między radością a rozpaczą. Pezet ironicznie konstatuje, że „szczęście na nieszczęściach, majątki na przekrętach. Im większy interes tym większa butelka”, co trafnie oddaje cynizm wczesnego kapitalizmu w Polsce, gdzie sukces finansowy często szedł w parze z wątpliwymi etycznie praktykami, a alkohol towarzyszył zarówno świętowaniu, jak i próbom zapomnienia o moralnych kompromisach.

Zamiast prawdziwej wolności, obserwujemy jej fasadę: „Nowobogackim z nią jest lepiej. Nie zmienili nic tylko Żytnią na Belweder i Królewskie na Heineken, bo są wreszcie w sklepie”. To gorzka uwaga na temat iluzoryczności zmian. Konsumpcja zagranicznych marek, wcześniej niedostępnych, stała się symbolem statusu, ale nie doprowadziła do rzeczywistej przemiany mentalności. Artysta, choć sam przyznaje „Choć wcale nie pamiętam, że nie było wcześniej. Choć wcale nie pamiętam, lubię melanż-opór”, dostrzega w sobie i swoich rówieśnikach odziedziczoną „inklinację w prezencie od przodków” do spędzania czasu w ten sposób. „Szósty Zmysł” to szczery autoportret pokolenia, które urodziło się w wolnej Polsce, ale nadal mierzy się z niewidzialnymi pętami przeszłości. Pezet, wraz z Noonem, staje się kronikarzem „codziennych realiów z życia Polaków”, opowiadając o niewygodnej prawdzie, która mimo upływu lat wciąż rezonuje w społeczeństwie.