Interpretacja Amy - Jacek Stęszewski

Piosenka „Amy” Jacka Stęszewskiego, pochodząca z albumu „Peweksówka” wydanego w lutym 2017 roku, jest głęboką i poruszającą liryczną refleksją poświęconą tragicznej postaci Amy Winehouse. Utwór ten stanowi ukłon w stronę Amy Winehouse, jak zauważył serwis Głos Kultury, podkreślając, że Stęszewski „świetnie wykorzystuje ojczysty język do tego, by tworzyć kawałki ważne, ponadczasowe”. Nie jest to jedynie opowieść o znanej artystce, lecz uniwersalna medytacja nad ceną sławy, ciężarem samotności i bezwzględnością publicznego osądu.

Tekst Stęszewskiego, pełen mocnych i sugestywnych metafor, rozpoczyna się od obrazu artystki, która w swoich pieśniach – „ze swych kartek” – „Bogu śpiewałaś” o swoim losie, o tym, że „los cię upchał w ciasnej czerni” i że „nikt nie zabrał cię na barkę, gdy się pod stopą grunt rozszczelnił”. To alegoria głębokiej samotności i braku wsparcia w obliczu osobistego upadku, symbolizowanego przez „ciasną czerń” uzależnienia i depresji. Artystka oddała publiczności całą siebie – „dałaś im zachwyt, dałaś zło i sztylet ze swą wystygłą krwią, i serce, które jeszcze biło, dałaś nienawiść, łzy i miłość”. W tych słowach kryje się esencja twórczości Winehouse – szczera, bezkompromisowa ekspresja najintymniejszych emocji, zarówno pięknych, jak i bolesnych, często będąca świadectwem autodestrukcji.

W dalszej części utworu perspektywa staje się bardziej osobista, niemal jakby Amy Winehouse przemawiała własnym głosem, naznaczonym goryczą i poczuciem krzywdy. „Odeszłam w deszczu potępienia, zapiekła sztolni siódmy mrok, tu brzuch mnie bolał od trzeźwienia na wisok waszych żywych zwłok”. Obraz „deszczu potępienia” odnosi się do nieustającej krytyki i publicznego osądu, który towarzyszył jej walce z uzależnieniem. „Sztolni siódmy mrok” to metaforyczne dno piekła, przez które przechodziła podczas prób wyjścia z nałogu, gdzie ból fizyczny i psychiczny był nieznośny. Zwrot „na wisok waszych żywych zwłok” jest dosadnym oskarżeniem otoczenia – być może mediów, menedżerów, a nawet części społeczeństwa – które patrzyło na jej cierpienie z obojętnością, a nawet z zadowoleniem. Jest to echo powszechnego poczucia, że sława, zwłaszcza w obliczu problemów osobistych, często prowadzi do dehumanizacji. W rozmowie z serwisem Muzyczna Podróż na temat Amy Winehouse, Kasia Moś, odnosząc się do popularności artystki, zauważyła: „Akurat w przypadku Amy moim zdaniem nie tyle zaszkodziła jej popularność, ile najgorszy z rodzajów samotności – samotność wśród ludzi”. Stęszewski zdaje się pogłębiać tę myśl, rysując obraz społeczeństwa, które zamiast wspierać, drwi i wykorzystuje.

Kolejne wersy bezlitośnie obnażają mechanizmy popkultury, która po śmierci artystki kontynuuje jej eksploatację: „Wystawią cię na pośmiewisko, ćwiczyć na tobie będą żart, sprzedadzą za nic i za wszystko, powrócą z kredytowych kart”. Artysta maluje przerażający obraz pośmiertnego handlu wizerunkiem, gdzie ciało i dziedzictwo stają się towarem. Nawet grób nie jest miejscem spokoju – „Oprą się jeszcze brudnym butem o twój umarły jak ty grób, wciąż nękać będą twoją duszę, paznokcie zerwą ci ze stóp, zedrą tatuaż z twojej piersi, nakarmią tobą swój tani pic i słuchać będą twoich pieśni, z których nie zrozumieją nic”. Ten fragment jest niezwykle mocny, symbolicznie opisując całkowite zbezczeszczenie i brak zrozumienia dla istoty jej sztuki i cierpienia. Krytyka ta jest skierowana do tych, którzy konsumują jej muzykę, ale pozostają ślepi na przesłanie i ból, które się w niej kryją.

Mimo tak tragicznego losu, utwór Stęszewskiego nie kończy się jednak wyłącznie na rozpaczy. Jest w nim nuta nadziei i wiary w odkupieńczą moc sztuki. „Zostawisz ich we własnym bagnie, sami się z siebie będą śmiać. Pieśnią rozpalisz im latarnie, by ciemny ich rozświetlić las”. To właśnie twórczość Amy, jej szczerość i autentyzm, ma moc przetrwania i stanie się światłem dla tych, którzy być może kiedyś zechcą zrozumieć. Jej pieśni, mimo niezrozumienia za życia, mogą stać się latarnią w „ciemnym lesie” ludzkiej ignorancji.

W przedostatnich zwrotkach Stęszewski powraca do motywu uzależnienia, personifikując je jako „boga-narkomana”, do którego Amy „modliłaś się, by z klatki trosk wypuścił cię”. To obraz błędnego koła, gdzie jedynym ukojeniem wydaje się być źródło bólu. Opis „duszę twą jęli wypożyczać, serce zdeptali w dzikim tańcu, wyprowadzali cię na smyczy w ciasnej obroży i w kagańcu” to potężna metafora totalnej utraty kontroli, bycia marionetką w rękach bezwzględnego przemysłu i otoczenia.

Zakończenie piosenki jest gorzkie, ale i realistyczne. „Lecz nie znalazłaś równych sobie, gdy niewidoczny przeszłaś próg. Wciąż palą się flesze na twoim grobie, dręcząc cię na tej ostatniej z dróg. Lecz nie znalazłaś równych sobie i ciebie nie odnalazł nikt. Nie gasną flesze na twym grobie, londyński chłodny wstaje świt”. Podkreśla ono unikalność Amy Winehouse, jej niepowtarzalny talent, ale też tragiczną samotność, której nikt nie potrafił ukoić. Nawet po śmierci, błysk fleszy – symbol niekończącej się presji i medialnego zgiełku – dręczy jej pamięć, przypominając, że publiczny spektakl wokół jej życia i śmierci nigdy się nie skończył. „Londyński chłodny wstaje świt” to obraz melancholii i pustki, która pozostaje po burzy, a jednocześnie symbol nieubłaganego upływu czasu, który jednak nie przynosi zapomnienia o tych, którzy odeszli zbyt wcześnie.