Interpretacja Noce I Dnie - M!styc

Piosenka „Noce I Dnie”, w wykonaniu M!styc, to utwór, który zyskał status ikony polskiej kultury, choć jej autorstwo przypisuje się legendarnym twórcom: słowa napisała Agnieszka Osiecka, a muzykę skomponował Waldemar Kazanecki. Utwór ten jest nierozerwalnie związany z filmem i serialem o tym samym tytule, w reżyserii Jerzego Antczaka, będącymi adaptacją monumentalnej powieści Marii Dąbrowskiej. To właśnie w tym kontekście „Noce I Dnie” zyskały swoje głębokie znaczenie i wzruszający wydźwięk, stając się muzycznym tłem dla sagi rodziny Niechciców na tle przemian historycznych końca XIX i początku XX wieku w Polsce.

Tekst Osieckiej, pełen melancholii i refleksji nad przemijaniem, rozpoczyna się od konstatacji kruchości świata: „Nim las, nim kłos, nim noc dojrzeje. Ktoś wygra los, ktoś porzuci nas.” Te otwierające wersy natychmiast wprowadzają słuchacza w stan zadumy nad ulotnością istnienia i nieprzewidywalnością ludzkich losów. Las i kłos, archetypiczne symbole natury i cyklu życia, są tu przedstawione w perspektywie nieuchronnego dojrzewania, które jest równoznaczne z upływem czasu. W kontraście do tego, ludzkie doświadczenia – szczęśliwe „wygrane losy” i bolesne „porzucenia” – rozgrywają się błyskawicznie, naznaczone arbitralnością i nieuchronnym przemijaniem.

Dalsze wersy pogłębiają poczucie egzystencjalnej niepewności: „Nasz dom, nasz ląd zniknie gdzieś. Odpłynie w dal biała wieś. Będziemy snem, zorzą zórz, morskim dnem i gwiazdą.” Obraz totalnego zaniku, w którym wszystko, co materialne i namacalne – dom, ziemia, cała ludzka zbiorowość – staje się efemeryczne, rozpływając się w kosmicznej nicości, jest niezwykle sugestywny. Przejście od konkretnego bytu do snu, zorzy, morskiego dna czy gwiazdy symbolizuje całkowitą transformację, śmierć w dotychczasowej formie, ale także metafizyczną podróż w nieznane. W obliczu tej nieuchronnej dezintegracji pojawia się rozpaczliwa prośba o miłość, która miałaby być odporna na czas: „Pokochaj mnie z całych sił, pokochaj mnie na sto lat. Pokochaj mnie, jakbyś był tak młody, jak był dawniej świat.” To wołanie o uczucie intensywne („z całych sił”) i wieczne („na sto lat”), ignorujące nieubłagany bieg zegara i sięgające do pierwotnej, nieskalanej niewinności „dawnego świata”.

W piosence pojawia się również motyw cykliczności natury jako tła dla ludzkiego, linearnego czasu: „Już zielenieje sad po burzy, nim roztopimy się w podroży. Ty kochaj mnie od nocy, do nocy, aż po noc.” Obraz zieleniącego się sadu po burzy jest symbolem nadziei i odrodzenia, ale natychmiast zostaje on skonfrontowany z perspektywą „roztopienia się w podróży” – utraty tożsamości w nieustannym biegu życia, które jest podróżą ku nieuchronnemu końcowi. Prośba o miłość „od nocy, do nocy, aż po noc” jest paradoksalna; miłość ma trwać bez przerwy, przez wszystkie fazy czasu, aż do ostatecznej nocy, która symbolizuje śmierć. To próba zatrzymania czasu poprzez intensywność uczucia.

Podmiot liryczny wyraża ból i zdziwienie wobec powszechnego przemijania: „Bo jak to jest, jak to tak, że więdnie bez, cichnie ptak. Zegary tak śpieszą się. Biegną dnie i noce.” To retoryczne pytanie ukazuje lęk przed utratą i bezradność wobec pędzącego czasu, który nie oszczędza ani natury, ani człowieka.

W kolejnym fragmencie prośba o miłość rozszerza się na naturę: „Pokochaj mnie, lesie mój, kochajcie mnie, ranne mgły. Darujcie mi biały strój. Tak mało już nocy i dni.” Podmiot liryczny szuka ukojenia i potwierdzenia istnienia nie tylko w ludzkiej relacji, ale także w elementach świata naturalnego, które stają się powiernikami i adresatami prośby. „Biały strój” może symbolizować czystość, niewinność, ale także szatę pogrzebową, co podkreśla świadomość bliskości końca. Ostatnie zdanie – „Tak mało już nocy i dni” – to konstatacja o kurczącym się czasie, potęgująca poczucie pilności i desperacji.

Wielokrotnie powtarzający się refren „Znów zielenieje sad po burzy, nim roztopimy się w podroży. Ty kochaj mnie od nocy, do nocy, aż po noc” nie tylko zamyka kompozycję klamrą, ale też wzmacnia jej fundamentalne przesłanie: pomimo cykliczności natury i chwilowego odrodzenia po trudach (burza), ludzkie życie nieustannie zmierza ku roztopieniu i przemijaniu. Jedyną obroną, ostatnią deską ratunku, wydaje się być bezgraniczna i nieustanna miłość, trwająca „od nocy, do nocy, aż po noc”.

Ten utwór, w swojej warstwie emocjonalnej, doskonale odzwierciedla dylematy Barbary Niechcic z powieści Marii Dąbrowskiej, która przez całe życie zmagała się z ulotnością szczęścia, stratami i poszukiwaniem sensu w przemijającym świecie. Muzyka Waldemara Kazaneckiego, określana często jako „Walc Barbary”, dodaje tekstowi Osieckiej melancholii i wzruszenia, które stały się znakiem rozpoznawczym całej adaptacji filmowej. W wywiadzie dla Polskiego Radia Jerzy Antczak, reżyser filmu wydanego w 1975 roku, wspominał, że utwór ten, podobnie jak cała powieść, porusza temat „przemijania, o czasie, który najpierw jest nam przyjazny, a potem coraz bardziej wrogi. O samotności, którą kończy się każda prawdziwa historia”. Choć brak jest publicznych wypowiedzi M!styc dotyczących ich osobistej interpretacji tej piosenki, ich wykonanie, podobnie jak wiele innych coverów, wpisuje się w nurt hołdu dla ponadczasowości i uniwersalności przesłania zawartego w tekście Agnieszki Osieckiej i melodii Waldemara Kazaneckiego. Piosenka, niezależnie od wykonawcy, pozostaje głęboką refleksją nad ludzkim pragnieniem trwania w obliczu nieuchronnego zaniku.