Interpretacja Były sobie Ameryki - Monika Wierzbicka

Piosenka "Były sobie Ameryki" Moniki Wierzbickiej stanowi polski motyw przewodni do francuskiego serialu animowanego o tym samym tytule (Il Etait Une Fois... Les Amériques), wyprodukowanego w 1991 roku przez Alberta Barillé. Serial ten jest częścią popularnej serii edukacyjnej "Było sobie...", która w przystępny sposób przedstawiała historię, naukę i anatomię ludzką, a Monika Wierzbicka śpiewała również piosenki do innych części tej serii, np. "Była sobie Ziemia". Tekst polskiej wersji utworu, jak podaje Wikipedia, został napisany przez Wiesławę Sujkowską, a wykonawczynią jest właśnie Monika Wierzbicka. Piosenka stała się nieodłącznym elementem dzieciństwa wielu Polaków, łącząc w sobie elementy edukacyjne z sentymentalną nutą nostalgii za przygodą i odkrywaniem.

Utwór Moniki Wierzbickiej to poetycka podróż w czasie, opowiadająca o odkryciu i kolonizacji Ameryk, ale przede wszystkim o nieustannym dążeniu człowieka do wolności, nadziei i budowania lepszego jutra. Pierwsza zwrotka przenosi nas w odległą przeszłość, "Przed setkami lat, gdy Ameryk cud / Poznał cały przeogromny świat" [tekst piosenki]. Opisuje heroizm żeglarzy, którzy z pełnymi marzeń sercami wyruszali w nieznane, "Do odległych ziem przez odmęty wód, / Wiódł żeglarzy pełen marzeń szlak" [tekst piosenki]. Motyw wolności jest tutaj kluczowy – "Wolności wciąż śnili sen" [tekst piosenki] – co podkreśla, że wyprawy te nie były jedynie poszukiwaniem nowych terytoriów, ale również ucieczką od starych porządków i pragnieniem stworzenia społeczeństwa opartego na nowych zasadach. Metaforyczne "przez ocean łez na świata kres" [tekst piosenki] może symbolizować zarówno trudy samej podróży, jak i ból rozstania z ojczyzną, ale też poświęcenia, jakie wiązały się z tą epokową migracją.

Druga zwrotka kontynuuje ten wątek, skupiając się na determinacji i wewnętrznej sile osadników: "Mocą dzielnych serc szli w obcą dal, / Niosąc wiarę w pełne szczęścia dni" [tekst piosenki]. Podkreśla ona ich niezłomność w obliczu niepewności i tęsknoty. "Magia nowych miejsc tuliła żal, / Dom rodzinny lśnił za morzem mgły" [tekst piosenki] – ten wers pięknie oddaje dualizm doświadczenia: fascynację nowym światem, która koi ból rozłąki, ale nie eliminuje całkowicie wspomnień o tym, co zostało za plecami. Nadzieja jest siłą napędową, "Szumiała im nadziei pieśń, / Zdobywców roznosząc wieść" [tekst piosenki], a wiatr wiejący nad nowym kontynentem symbolizuje "nowy ład" [tekst piosenki], sugerując zmianę społeczną i polityczną. Warto zwrócić uwagę, że słowo "zdobywców" może mieć tu dwojakie znaczenie: z jednej strony odnosić się do śmiałków, którzy pokonali ocean, z drugiej zaś – w kontekście historycznym – zwiastować przyszłe konflikty i podboje, których serial i piosenka, mimo edukacyjnego charakteru, nie mogły całkowicie przemilczeć.

Ostatnia zwrotka, choć zaczyna się od podobnego sformułowania "Przed setkami lat, gdy Ameryk lud, / Nowych braci witał u swych wrót" [tekst piosenki], wprowadza moment, w którym światy tubylców i przybywających Europejczyków zderzyły się. Jest tu pewna idealizacja początkowych relacji, które szybko ewoluowały w konflikty i dominację. "Nie przypuszczał nikt, że to chwila ta, / Wielkim nacjom prapoczątek da" [tekst piosenki] – to zdanie syntetyzuje historyczną perspektywę, ukazując, jak małe początki miały ogromne konsekwencje dla kształtowania się potężnych państw. Wzrok ponownie kieruje się ku idei wolności i budowania: "I idą tu z najdalszych dróg, / Nie straszny jest wyzwania trud, / Wiedzie ich przez świat nadziei szlak, / Tu budować chcą ten dom ze snu" [tekst piosenki]. Ostatnie wersy wzmacniają uniwersalne przesłanie utworu: Ameryka jako ziemia obiecana, miejsce, gdzie ludzie z różnych zakątków świata przybywają, aby zrealizować swoje marzenia o lepszym życiu, wolności i domu, który sami zbudują. Jest to opowieść o marzeniach, poświęceniu, determinacji i wiecznej ludzkiej potrzebie poszukiwania "domu ze snu", który symbolizuje spełnienie i pomyślność. Melodyjność i prostota tekstu piosenki sprawiają, że nawet pomimo trudnej tematyki historycznej, utwór jest inspirującą odą do ludzkiego ducha i dążenia do samostanowienia.