Interpretacja Celeste Aida - Luciano Pavarotti

„Celeste Aida”, jeden z najbardziej znanych tenorowych hymnów w historii opery, stanowi przejmującą romanzę z I aktu monumentalnej opery Giuseppe Verdiego – Aidy. Zaśpiewana przez młodego egipskiego wojownika Radamèsa, aria ta jest pierwszym wielkim solo w operze i stanowi dla tenora jedno z największych wyzwań w całym repertuarze. Powstała na zlecenie chedywa Egiptu, Isma'ila Paszy, w celu uświetnienia otwarcia Opery Khedywialnej w Kairze, która miała uczcić otwarcie Kanału Sueskiego, Aida miała swoją premierę 24 grudnia 1871 roku.

Tekst arii autorstwa Antonia Ghislanzoniego, rozpoczyna się od recytatywu „Se quel guerrier io fossi!”, w którym Radamès marzy o dowodzeniu egipskim wojskiem w walce przeciwko Etiopii. Jego ambicja jest dwutorowa: pragnie zarówno militarnej chwały, jak i sławy triumfatora. Słowa „Un esercito di prodi da me guidato E la vittoria e il plauso di Menfi tutta!” (Armia bohaterów przeze mnie prowadzona, i zwycięstwo, i aplauz całego Memfis!) malują obraz publicznego triumfu, powszechnego uznania, które jest nieodzownym elementem heroicznej fantazji. Ten początkowy zapał do walki i dążenie do zwycięstwa nie jest jednak celem samym w sobie.

Szybko okazuje się, że prawdziwą motywacją Radamèsa jest miłość. Pragnie wrócić „di lauri cinto” (w wawrzynach uwieńczony), by powiedzieć swej ukochanej: „per te ho pugnato, Per te ho vinto!” (Dla ciebie walczyłem, dla ciebie zwyciężyłem!). To kluczowe przejście ujawnia głębię jego uczuć – zwycięstwo na polu bitwy ma sens tylko wtedy, gdy może zostać złożone u stóp Aidy. Aida, etiopka i niewolnica na egipskim dworze, jest w rzeczywistości ukrytą księżniczką, a jej miłość do Radamèsa jest równie sekretna i tragiczna.

Następuje aria właściwa, „Celeste Aida”, co oznacza „Niebiańska Aida”. Tu Radamès wylewa swoje serce, idealizując ukochaną, nazywając ją „forma divina, Mistico serto di luce e fior” (boską postacią, mistycznym wieńcem światła i kwiatów). Dla niego Aida jest „regina” (królową) jego myśli i „splendor” (blaskiem) jego życia. Pragnie jej przywrócić „Il tuo bel cielo” (jej piękne niebo) i „Le dolci brezze del patrio suol” (słodkie powiewy ojczystej ziemi), a także „Un regal serto sul crin posarti, Ergerti un trono vicino al sol” (położyć królewski wieniec na jej włosach, wznieść jej tron blisko słońca). Te niebiańskie odniesienia, częste w tekście arii, podkreślają bezgraniczną idealizację Aidy i wynoszenie jej do rangi niemalże boskiej.

„Celeste Aida” jest legendarnie trudna dla tenorów. Jest śpiewana na początku opery, bez rozgrzewki, co sprawia, że jest niezwykle eksponowana. Rola Radamèsa wymaga tenora lirico spinto, czyli głosu o heroicznym brzmieniu, ale zdolnego także do delikatnych i lirycznych passaggi pianissimo. Kluczowym wyzwaniem jest ostatnie wysokie B-dur, które Verdi oznaczył jako pianississimo (ppp, bardzo, bardzo cicho) i morendo (zamierając). W rzeczywistości, niewielu tenorów próbuje wykonać to w ten sposób na żywo; wielu śpiewa je forte lub zastępuje inną nutą, co świadczy o ekstremalnej trudności tej techniki. Jak zauważa jeden z głosowych trenerów, Celeste Aida jest tak wymagająca, że niewłaściwe podejście może być szkodliwe dla głosu.

Luciano Pavarotti, znany ze świetności i piękna swojego tonu, zwłaszcza w górnym rejestrze, był jednym z wielkich tenorów, którzy mierzyli się z tą arią. Jego interpretacje „Celeste Aida” stały się ikoniczne. Nagrywał i wykonywał ją wielokrotnie, w tym pamiętne wykonanie w La Scali w 1986 roku, które jest dostępne na nagraniach. Można znaleźć nagrania z Pavarottim wykonującym tę arię już w 1980 roku, w duecie z Beverly Sills, a także nagrania z Nowego Jorku i San Francisco z 1981 roku oraz próby z Modeny z 1982 roku. Pavarotti, choć doskonały w rolach bel canto i wczesnych operach Verdiego, potrafił oddać zarówno heroiczną siłę, jak i intymną wrażliwość wymaganą przez Radamèsa. W jego wykonaniach słychać pełną gamę emocji – od porywającej ambicji po czułą adorację. Choć perfekcyjne wykonanie pianissimo na wysokim B-dur bywało dyskusyjne nawet u największych, legenda Pavarottiego polegała na jego bezbłędnej technice i głębokiej ekspresji, która sprawiała, że każde nagranie tej arii było wydarzeniem. "Celeste Aida" w wykonaniu Pavarottiego, mimo technicznych wyzwań, pozostaje kwintesencją romantycznej tęsknoty i bohaterskiej miłości, ukazując, jak dla Radamèsa zwycięstwo i chwała są nierozerwalnie splecione z obrazem jego niebiańskiej Aidy.