Interpretacja Hawraman - Kurdish Folk

Piosenka „Hawraman” w wykonaniu „Kurdish Folk” to głęboko emocjonalny utwór, który przenika do serca kurdyjskiej tożsamości, naznaczonej miłością do ziemi, nostalgią i poczuciem straty. Tekst, napisany w dialekcie hawrami, odmianie języka gorani, który jest częścią szerszej grupy języków zaza-gorani używanych przez Kurdów, maluje obraz osobistej podróży przez legendarny region Hawraman, a także odzwierciedla szersze odczucia wielu Kurdów wobec ich ojczyzny.

Hawraman, zwany również Uramanat, to zapierający dech w piersiach, górzysty region w łańcuchu Zagros, położony na pograniczu Iraku i Iranu, w prowincjach Kurdistan i Kermanshah. Od tysiącleci zamieszkuje go lud Hawrami, kurdyjskie plemię agropastoralne, którego historia sięga nawet epoki paleolitu. Region ten słynie z unikalnych tarasowych wiosek, bogatego dziedzictwa kulturowego i nierozerwalnego związku z naturą. W 2021 roku krajobraz kulturowy Hawramanu został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co podkreśla jego wyjątkowe znaczenie. Sama nazwa „Hawraman” ma głębokie korzenie, spekuluje się, że pochodzi od „Ahura Mazdy”, zoroastryjskiego boga, co sugeruje wielowiekowe znaczenie duchowe tego miejsca, lub też od słów oznaczających „trudne osiedle” albo „bezpieczne miejsce”.

Melodia utworu „Hawraman”, przypisywana Farzadowi Amini, w połączeniu z tradycyjnymi słowami hawrami, wpisuje się w charakterystyczny dla regionu styl muzyki ludowej. Eksperci wierzą, że muzyka Hawramanu czerpie inspirację z dźwięków natury – szumu wiatru, deszczu, strumieni i śpiewu ptaków, tworząc harmonię między ludzką twórczością a zjawiskami naturalnymi. Szczególnie ważną formą hawramskiej muzyki ludowej jest siyaw chemane (znana też jako seyachamane), melancholijny gatunek często wykonywany bez akompaniamentu instrumentalnego, który według niektórych badaczy ma korzenie w czasach zoroastryzmu. W tekstach siyaw chemane często pojawiają się tematy patriotyzmu, miłości, norm społecznych, mistycyzmu i przyrody. Wybitnym wykonawcą, który przyczynił się do zachowania tej tradycji, był Osman Hawrami. Piosenka, poprzez swoje słowa i ton, rezonuje z tym melancholijnym duchem, wyrażając głębokie przywiązanie do ziemi, ale także ból związany z jej przemijaniem lub zmianą.

Pierwsze wersy: „Dexilen ay dexilen şay nunemaman / Horze ba pêwe bilmê Hewraman” można interpretować jako wołanie, pełne tęsknoty i przywołujące to, co najcenniejsze. „Nunemaman” może odnosić się do ukochanych, drogich sercu ludzi lub samego regionu, będącego źrenicą oka narratora. Jest to prośba, by Hawraman „zawsze mówił do nas” lub „zawsze był z nami związany”, podkreślając jego niezmienną obecność w świadomości. Narrator, który przemierzył ten kraj, stwierdza: „A Hewramane min geryam pêda / Ad her baqiyen min şîm werêda”, czyli „O Hawraman, wędrowałem przez ciebie / I wszystko, co zostało, ujrzałem”. To wyznanie sugeruje poszukiwanie, być może próby odnalezienia dawnego splendoru lub rozpoznania obecnego stanu, co często prowadzi do rozczarowania.

Dalsze strofy zagłębiają się w cierpienie: „Kuga w xemanîm hur gerdê be koll / Berdêş hewargey Hewramani çoll” – „Gdzie nasze boleści i smutki są dźwigane na ramionach / Nawet opuszczone domostwa Hawramanu”. Te słowa odzwierciedlają ciężar nieszczęść i odczucie pustki. Obraz opuszczonych domostw jest potężną metaforą, symbolizującą wyludnienie, utratę tradycji lub po prostu smutek związany z przemijaniem. Związek Hawrami z naturą jest tak głęboki, że ich pieśni i poezja są przesiąknięte motywami ochrony środowiska i czci dla przyrody, często wspominając góry, rzeki, dziką faunę i lasy. Jednakże, piosenka ta zdaje się skupiać na ludzkiej stracie w kontekście tego piękna.

Poczucie straty jest wzmocnione w kolejnych wersach: „Aro temaşaw hewargeyt kerdim / Pey pey ber ama henasey serdim” – „Dziś oglądałem twoje siedliska / Stopniowo ogarnął mnie zimny oddech/westchnienie”. To „zimne westchnienie” to bezpośrednie wyrażenie smutku i żalu, poczucia, że Hawraman, choć piękny, został dotknięty jakąś chorobą czy opuszczeniem. Narrator zwraca się do ziemi bezpośrednio: „A Hewramane to kerden guzer / Tazye bara peyt ad je min beter” – „O Hawraman, ty przeszedłeś/przeminąłeś / Przynieś sobie żałobę, bo jesteś gorszy ode mnie”. To bardzo mocne stwierdzenie, sugerujące, że stan Hawramanu jest tak opłakany, że nawet przewyższa osobisty smutek podmiotu lirycznego, co może symbolizować utratę kulturową, społeczną lub po prostu fizyczne zniszczenia.

Zakończenie piosenki jest szczególnie wzruszające: „Şaxekey Şaho wa beranberim / Tîrî xerîbî daniş cigerim” – „Góra Szaho jest naprzeciwko mnie / Strzała tęsknoty/wygnania przeszyła moją wątrobę/serce”. Góra Szaho to ikoniczny element krajobrazu Hawramanu. Jej obecność naprzeciwko narratora podkreśla jego połączenie z ziemią, ale także świadczy o dystansie – góra jest blisko, ale zarazem niedostępna, symbolizując utraconą bliskość. Metafora „strzały tęsknoty, która przeszyła wątrobę” to w kulturze kurdyjskiej głębokie wyrażenie bólu, cierpienia i dojmującego uczucia xerîbî – tęsknoty, wygnania, utraty domu lub bycia obcym we własnym kraju. Odzwierciedla to uniwersalne uczucie kurdyjskiej diasporze, która często doświadcza oddalenia od ojczystej ziemi i kultury, oraz tych, którzy pozostali, ale widzą, jak ich świat się zmienia.

W kontekście ogólnej kultury kurdyjskiej, która ceni sobie muzykę jako nośnik historii, tożsamości i emocji, piosenka „Hawraman” nie jest tylko osobistą skargą, ale echem zbiorowego doświadczenia. Melancholia często przewija się w tradycyjnej muzyce kurdyjskiej, a utwory takie jak ten służą jako przypomnienie o bogatej przeszłości i jednocześnie wyrażają ból związany z wyzwaniami współczesności, takimi jak migracje z regionu, widoczne w Hawramanie, gdzie znaczna liczba mieszkańców przeniosła się do większych miast. To świadectwo głębokiej miłości do ziemi przodków, która, choć może wydawać się zmieniona czy opuszczona, pozostaje wiecznym źródłem inspiracji i bólu w sercu każdego Kurda.