Interpretacja Both Sides Now - Joni Mitchell

„Both Sides Now” Joni Mitchell to jedna z najbardziej ikonicznych i głębokich piosenek wszech czasów, stanowiąca poruszającą medytację nad naturą percepcji, iluzji i upływem czasu. Utwór, napisany przez Mitchell w wieku zaledwie 21 lat, zadziwia dojrzałością, z jaką artystka analizuje życie z perspektywy idealizmu i rozczarowania, ostatecznie dochodząc do wniosku, że prawdziwe zrozumienie pozostaje nieuchwytne.

Inspiracja do powstania piosenki była wielowymiarowa. Mitchell wspominała, że zaczęła pisać tekst, patrząc na chmury z samolotu podczas lektury powieści „Henderson the Rain King” Saula Bellowa. Początkowo widziała w nich „rzędy i kry lodowe anielskich włosów” oraz „zamki z lodów na wietrze”, symbolizujące dziecięcy zachwyt i fantazję. Jednak to samo spojrzenie, przefiltrowane przez doświadczenie, zmienia je w coś, co „tylko zasłania słońce”, przynosząc „deszcz i śnieg na wszystkich”. Ten dualizm percepcji stanowi oś całego utworu.

W późniejszym wywiadzie Mitchell ujawniła, że geneza utworu była również głęboko osobista i bolesna – „Both Sides Now” było wywołane „złamanym sercem, utratą dziecka”, odniesieniem do oddania jej córki do adopcji w wieku 21 lat. To doświadczenie, wraz z dziecięcą walką z polio, ukształtowało jej wczesną dorosłość, dając jej przedwczesne zrozumienie zarówno radości, jak i strat, co nadało tekstowi niezwykłą, jak na jej wiek, przenikliwość.

Kolejne zwrotki rozszerzają tę obserwację na miłość i życie. Miłość, początkowo postrzegana jako „księżyce i junes i diabelskie młyny” oraz „bajki stające się rzeczywistością”, z czasem okazuje się „po prostu kolejnym przedstawieniem”, gdzie „zostawiasz ich roześmianych, gdy odchodzisz”. To przejście od niewinnego, radosnego uczucia do cynicznego dystansu jest wyraźnym znakiem utraty złudzeń. Mitchell sugeruje, że w miłości, gdy nam zależy, lepiej tego nie okazywać, by nie dać się zranić – „Don't give yourself away”.

Ostatnia część piosenki odnosi się do życia jako całości: „łzy i strachy i uczucie dumy / by powiedzieć «kocham cię» głośno”. Życie to „sny i plany i tłumy cyrkowe”, pełne nadziei i ekscytacji. Jednak z czasem „starzy przyjaciele zachowują się dziwnie”, a oni „potrząsają głowami, mówią, że się zmieniłam”. Mitchell z goryczą, ale i mądrością, akceptuje tę zmianę: „Cóż, coś stracone, ale coś zyskane / W życiu każdego dnia”. To zdanie stało się na tyle wpływowe, że Hillary Clinton wykorzystała je jako tytuł swoich wspomnień z 2024 roku.

Powtarzający się refren, „Spoglądałam na [chmury/miłość/życie] z obu stron teraz / Z góry i z dołu, i wciąż jakoś / To [chmur/miłości/życia] iluzje pamiętam / Naprawdę nie znam [chmur/miłości/życia] wcale”, jest centralnym przesłaniem utworu. Nie chodzi o zdobycie ostatecznej wiedzy, ale o świadomość, że niezależnie od tego, ile perspektyw się przyjmie, rzeczywistość pozostaje wieloznaczna i pełna iluzji.

Warto zwrócić uwagę na ewolucję utworu w karierze Mitchell. Chociaż pierwszą komercyjną wersję nagrała Judy Collins w 1967 roku, która stała się hitem i zdobyła nagrodę Grammy, Mitchell wydała swoją własną, bardziej akustyczną wersję na albumie „Clouds” w 1969 roku. Trzy dekady później, w 2000 roku, Mitchell nagrała utwór ponownie na albumie zatytułowanym również „Both Sides Now”. Ta nowa wersja, z bogatą orkiestracją i dojrzalszym, niższym głosem artystki, ukazuje zupełnie nową głębię liryczną. Jak sama Mitchell przyznała, „musiała dorosnąć” do tej piosenki, aby móc ją w pełni wykonać, co nastąpiło dopiero w jej pięćdziesiątce. Ta „jesienna” interpretacja, użyta m.in. w filmie „To właśnie miłość”, zyskała status arcydzieła, podkreślając upływ czasu i akceptację nieuchronnego braku pewności. Joni Mitchell, jako „malarz najpierw, a potem piosenkarz”, stworzyła płótno zmiennego światła i cienia, które rezonuje z każdym, kto zastanawia się nad złożonością ludzkiego doświadczenia. Piosenka nie daje łatwych odpowiedzi, lecz zaprasza do wspólnego siedzenia w pytaniach.