Interpretacja Mattinata - Jonas Kaufmann

„Mattinata”, czyli „Poranek”, to jedna z najbardziej znanych i uwielbianych włoskich pieśni, stanowiąca klasyczny przykład romancy. Napisana w 1904 roku przez Ruggera Leoncavalla, kompozytora słynnej opery „Pajace”, wyróżnia się niezwykłą lirycznością i bezpośredniością emocji. Co fascynujące, była to pierwsza pieśń skomponowana specjalnie dla firmy Gramophone (dzisiejsze EMI) i została historycznie nagrana 8 kwietnia 1904 roku przez legendarnego tenora Enrico Caruso, z samym Leoncavallo akompaniującym na fortepianie. Tenoria od tamtej pory stanowi stały element repertuaru największych tenorów na świecie.

W interpretacji Jonasa Kaufmanna, pieśń ta nabiera szczególnej głębi, łącząc wagnerowską siłę z włoską ekspresją. Kaufmann, znany ze swojej wszechstronności i zdolności do subtelnego oddawania niuansów, wnosi do „Mattinaty” zarówno potężny blask, jak i intymny smutek. Jego głos, charakteryzujący się ciemną barwą i umiejętnością płynnego przechodzenia od forte do pianissimo, pozwala mu ukazać całe spektrum emocji zawartych w tekście.

Tekst pieśni to klasyczna poranna serenada, czyli alba, w której podmiot liryczny zwraca się do ukochanej, błagając ją, by obudziła się i otworzyła mu drzwi. Pierwsza strofa maluje idylliczny obraz budzącej się natury:
L'aurora di bianco vestita
Già l'uscio dischiude al gran sol;
Di già con le rosee sue dita
Carezza de' fiori lo stuol.
Świt, ubrany w biel, otwiera drzwi przed wielkim słońcem, a jego różane palce pieszczą rój kwiatów. To personifikacja świtu, symbolizującego czystość, nowy początek i piękno. Obrazy te mają przygotować grunt pod prośbę skierowaną do ukochanej, podkreślając harmonię i witalność świata, która kontrastuje z jej nieobecnością. Jonas Kaufmann potrafi oddać tę delikatność i powagę jednocześnie, z lekkością przechodząc od nastrojowego wstępu do bardziej dramatycznego apelu.

W drugiej strofie następuje zderzenie tego idyllicznego obrazu z rozczarowaniem i bólem śpiewaka:
Commosso da un fremito arcano
Intorno il creato già par;
E tu non ti desti, ed invano
Mi sto qui dolente a cantar.
Całe stworzenie drży w tajemniczym uniesieniu, ale ukochana się nie budzi, a on „na próżno stoi tutaj, boleśnie śpiewając”. To serce pieśni – osobista skarga i poczucie bezsilności. Głos Kaufmanna, z jego charakterystycznym legato i kontrolą oddechu, doskonale oddaje to „boleśnie śpiewanie”, przekazując zarówno frustrację, jak i głębokie uczucie. Można tu usłyszeć nie tylko piękny śpiew, ale i prawdziwe cierpienie, co jest znakiem rozpoznawczym jego interpretacji.

Kolejna, trzecia strofa, to bezpośrednie i namiętne wezwanie:
Metti anche tu la veste bianca
E schiudi l'uscio al tuo cantor!
Ove non sei la luce manca
Ove tu sei nasce l'amor.
„Włóż i ty białą szatę i otwórz drzwi swojemu śpiewakowi! Gdzie ciebie nie ma, brakuje światła, gdzie ty jesteś, rodzi się miłość”. Biała szata symbolizuje tu czystość, zaproszenie do wspólnego przeżywania nowego dnia i miłości. W tym fragmencie głos Kaufmanna rozkwita w pełni, ukazując zarówno siłę prośby, jak i głęboką czułość. Deklaracja, że „gdzie ciebie nie ma, brakuje światła, gdzie ty jesteś, rodzi się miłość”, jest niezwykle patetyczna, wręcz hiperboliczna, ukazując ukochaną jako źródło wszelkiego życia i szczęścia. Kaufmann unosi te frazy z mistrzowską kontrolą, sprawiając, że każde słowo jest ważone i pełne znaczenia.

Ostatnia strofa, będąca powtórzeniem refrenu, wzmacnia emocjonalne przesłanie: „Ach! Gdzie ciebie nie ma, brakuje światła, gdzie ty jesteś, rodzi się miłość”. To powtórzenie jest jak ostatnie, rozpaczliwe, ale pełne nadziei westchnienie, pieczętujące miłosne wyznanie. Występy Kaufmanna, czy to w Arenie w Weronie, czy podczas „An Italian Night” w Waldbühne w Berlinie, pokazują, jak potrafi on wykorzystać akustykę i atmosferę, by te słowa rezonowały z publicznością, tworząc niezapomniane przeżycie. Jego interpretacja „Mattinaty” jest dowodem na to, że nawet najkrótsza i z pozoru prosta romanza może stać się płótnem dla głębokich ludzkich emocji i wirtuozowskiego kunsztu wokalnego, przekraczając bariery czasu i języka.