Interpretacja The friends of Mr. Cairo - Jon & Vangelis

Utwór „The Friends of Mr. Cairo” duetu Jon & Vangelis to rozbudowany, dwunastominutowy hołd dla złotej ery Hollywood, szczególnie dla filmów noir i kina gangsterskiego z lat 30. i 40. XX wieku. Powstały w 1981 roku, jest drugim wspólnym dziełem Jona Andersona, wokalisty Yes, i greckiego pioniera muzyki elektronicznej Vangelisa. Sama geneza piosenki, jak wspomina Jon Anderson, była spontaniczna – Vangelis grał muzykę przypominającą stare filmy, co zainspirowało Andersona do zasugerowania włączenia imitacji głosów aktorów. Było to dla nich „świetną zabawą”.

Tekst utworu jest bogaty w bezpośrednie nawiązania i fragmenty dialogów, które wiernie oddają klimat klasycznych produkcji kinowych. Otwierające sceny z ranionym Johnnym, dyskusje o ucieczce przed policją i posiadaniu „trzech milionów w puszce” natychmiast przenoszą słuchacza w świat noir, pełen zbrodni i pościgów. Centralnym punktem inspiracji jest tu „Sokół Maltański” z 1941 roku. Tytułowy Mr. Cairo to postać Joela Cairo, granego przez Petera Lorre'a, a w tekście pojawiają się również inne ikoniczne figury z filmu: Sam Spade (Humphrey Bogart) i „Fatman” (Casper Gutman, Sydney Greenstreet).

Piosenka zręcznie wplata detale fabuły „Sokoła Maltańskiego”, takie jak śledztwo Sama Spade'a, zdradę i poszukiwanie drogocennej statuetki. Wzmianka o „Mickey Finnie”, czyli drinku ze środkiem usypiającym podanym Spade'owi, to kolejny bezpośredni cytat z filmu. Głosy naśladujące Petera Lorre'a, Humphreya Bogarta czy Jimmy'ego Stewarta wzmacniają wrażenie autentyczności filmowego dialogu. Oprócz „Sokoła Maltańskiego”, utwór odwołuje się także do innych klasyków, takich jak „To wspaniałe życie” z Jimmy'em Stewartem czy „Złodziej z Bagdadu” z Douglasem Fairbanksem. Pojawia się też „Citizen Kane” jako ukłon w stronę całego złotego wieku Hollywood.

Lista wymienionych aktorów – James Cagney, Jimmy Stewart, Edward G. Robinson, Clark Gable, Fairbanks, Maureen O'Sullivan – podkreśla głęboki podziw dla gwiazd tamtej epoki i ich niezatartego wpływu na zbiorową wyobraźnię. Jon Anderson w swoich lirykach przekazuje nie tylko nostalgię za dawnym kinem, ale także odczuwalną fascynację jego potęgą. Fragmenty takie jak „Media Kings give us now give us total movie” czy „I've seen love on the screen / I've seen a screen goddesss and me” ukazują, jak film staje się medium do przeżywania fantazji, ucieczki i odnajdywania głębszego sensu. Sam Anderson w wywiadach podkreślał, że ich współpraca z Vangelisem opierała się na „spontaniczności” i „muzyce przypadku”, gdzie Vangelis komponował, a on improwizował wokale, które następnie rozwijał w pełne teksty.

W „The Friends of Mr. Cairo” muzyka Vangelisa, z jej elektronicznymi pejzażami i nastrojowymi orkiestracjami, idealnie komponuje się z narracją, tworząc atmosferę dramatu i tajemnicy, która mogłaby towarzyszyć dowolnej filmowej intrydze. To nie tylko piosenka, ale także multimedialne doświadczenie, które zaprasza słuchacza do zanurzenia się w romantycznej i niebezpiecznej fikcji ekranu.