Interpretacja Back To School - Jon & Vangelis

Piosenka „Back To School” duetu Jon & Vangelis, pochodząca z albumu The Friends of Mr Cairo wydanego w 1981 roku, to nostalgiczna, a jednocześnie gorzka refleksja nad zderzeniem młodzieńczego optymizmu z surową rzeczywistością dorosłego życia. Tekst utworu, napisany przez Jona Andersona, wokalistę znanego z zespołu Yes, doskonale współgra z elektronicznymi, lecz pełnymi emocji kompozycjami Vangelisa. Choć bywa określana jako fragment płyty utrzymany w konwencji boogie-woogie, a nawet pełniąca „lekką” funkcję, jej przesłanie jest zaskakująco głębokie.

W pierwszych wersach narrator opisuje swoje „ucieczki” sprzed zaledwie kilku dni, sugerując beztroskie porzucenie szkoły i pragnienie szybkiego wejścia w świat pracy: „Made my escape just a few days ago / I don't wanna tell you how low you can go / Movin' on up get a job quickly”. Ta początkowa euforia szybko ustępuje miejsca rozczarowaniu. Świat poza murami szkoły okazuje się miejscem nieprzystającym do wyobrażeń, gdzie protagonista spotyka się z niezrozumieniem i brutalnym odrzuceniem. Nikt nie chce mu zaufać, a próby nawiązania dialogu z przełożonym kończą się lekceważeniem: „He simply put me down and said I wasn't (To be trusted)”. To poczucie bezradności i dezorientacji wyraża się w powtarzającym się, niemal błagalnym refrenie: „I wanna go back”.

Kluczowym elementem utworu jest pragnienie powrotu do szkoły, miejsca symbolizującego bezpieczeństwo, prostotę i jasne zasady: „I wanna go back to school / Man its safer in there / The world outside is so uncool”. Narrator, być może z gorzką ironią, nazywa siebie „szalonym głupcem”, choć jednocześnie podkreśla swoją tęsknotę za schronieniem. Świat zewnętrzny, dorosły, jawi się jako chaotyczny i bezlitosny. Zmagania z pracą, potrzebą pieniędzy i dokuczaniem ze strony współpracowników („The guys at work just needle me, they just can't get enough”) prowadzą do głębokiego rozgoryczenia. Dialog z przyjacielem, który doświadcza tego samego, podkreśla uniwersalność tego doświadczenia – to nie jest tylko jego osobista porażka, ale wada samego systemu: „So wot are we going to do in this unearthly factory”.

W kolejnych zwrotkach piosenka staje się jeszcze bardziej osobista. Nocne przemyślenia w ciemnościach („So I'm sitting in the dark / In my bed the other night”) prowadzą do refleksji nad słusznością słów nauczycielki. Świat poza „łonem” szkoły jest „ogromny”, ale oferuje jedynie „tyle miejsca” – metafora ciasnoty i konkurencji, gdzie „ludzie kopią i rozrywają mózg”, a „życie na zewnątrz jest szalone”. Obrazy są tu wyjątkowo mocne i metaforyczne, oddając stan wewnętrznego cierpienia i poczucie bycia zdehumanizowanym: „They told me scrub the floor / They kicked me like a toy / Nailed me to the door”. To krzyk o powrót do podstaw, do „złotej zasady” (the golden rule), do fundamentalnych wartości, które zdawały się panować w szkolnych murach.

Współpraca Jona Andersona i Vangelisa, która nabrała konkretnego kształtu, gdy Anderson tymczasowo opuścił Yes, często charakteryzowała się spontanicznością. Jon Anderson był znany z pisania tekstów, a Vangelis z kompozycji. To pozwala przypuszczać, że tekst „Back To School” mógł być osobistym odzwierciedleniem rozczarowań i dylematów artysty lub obserwacją otaczającej go rzeczywistości. Piosenka, mimo pozornie lekkiej oprawy muzycznej, stanowi więc głęboki komentarz społeczny na temat trudności w adaptacji do dorosłego świata pracy, podkreślając wartość edukacji nie tylko jako źródła wiedzy, ale także jako ostoi bezpieczeństwa i moralnych wytycznych. Jest to hymn na cześć niewinności i prostoty, które giną w zgiełku i bezwzględności zewnętrznego świata.