Interpretacja La Marseillaise - Hymn Francji

„Marsylianka”, hymn Republiki Francuskiej, to pieśń nierozerwalnie związana z burzliwymi wydarzeniami Rewolucji Francuskiej, której tekst emanuje płomiennym patriotyzmem i nieustępliwym wezwaniem do walki o wolność. Skomponowana w nocy z 25 na 26 kwietnia 1792 roku przez Claude'a Josepha Rougeta de Lisle'a w Strasburgu, pierwotnie nosiła tytuł „Marsz Wojenny Armii Renu” (Chant de guerre pour l'Armée du Rhin). Powstała na prośbę ówczesnego mera Strasburga, w obliczu wypowiedzenia wojny Austrii, jako pieśń mająca podnieść morale żołnierzy wyruszających na front. Jej pierwotne wykonanie miało miejsce 26 kwietnia 1792 roku.

Szybko zdobyła ogromną popularność, a swoją obecną nazwę zyskała, gdy batalion ochotników z Marsylii, maszerując do Paryża w lipcu 1792 roku, śpiewał ją z wielkim zapałem, niosąc ze sobą ducha rewolucji. To właśnie od Marsylii pieśń ta otrzymała miano „Marsylianki”. Wkrótce, 14 lipca 1795 roku, została oficjalnie ogłoszona hymnem państwowym Francji.

Tekst rozpoczyna się od dramatycznego wezwania: „Allons enfants de la Patrie, le jour de gloire est arrivé” (Chodźcie, dzieci Ojczyzny, nadszedł dzień chwały). Natychmiast buduje atmosferę zagrożenia i konieczności obrony, wskazując na „krwawy sztandar tyranii” i „dzikich żołnierzy”, którzy zmierzają, by „zarżnąć naszych synów i nasze towarzyszki”. To bezpośrednie odwołanie do inwazji i brutalności miało zmobilizować naród do natychmiastowego działania.

Najbardziej rozpoznawalnym i jednocześnie najbardziej kontrowersyjnym elementem pieśni jest jej refren: „Aux armes citoyens, Formez vos bataillons. Marchons! Marchons! Qu'un sang impur abreuve nos sillons” (Do broni, obywatele! Twórzcie wasze bataliony. Marsz! Marsz! Niech nieczysta krew napoi nasze bruzdy!). Fraza o „nieczystej krwi” przez lata wywoływała liczne debaty. Współcześnie bywa krytykowana jako brutalna, rasistowska lub ksenofobiczna, szczególnie w kontekście międzynarodowych imprez czy różnorodności współczesnego społeczeństwa francuskiego. Jednak historycy i obrońcy hymnu często podkreślają, że w kontekście Rewolucji Francuskiej „nieczysta krew” odnosiła się do krwi arystokratów i wrogów rewolucji, symbolizując tyranię i opresję, a nie etniczne pochodzenie. Była to metafora walki z ancien régime’em i jego zwolennikami, a nie wezwanie do rasistowskiej przemocy. Mimo to, w 2014 roku francuska minister sprawiedliwości Christiane Taubira ostentacyjnie milczała podczas wykonania hymnu, tłumacząc, że woli „kontemplować, niż śpiewać karaoke na scenie”, co wywołało falę krytyki i ożywiło dyskusje wokół kontrowersyjnego tekstu.

Kolejne zwrotki potęgują poczucie zagrożenia, zadając pytanie: „Que veut cette horde d'esclaves, De traîtres, de rois conjurés?” (Czego chce ta horda niewolników, zdrajców, spiskujących królów?). Pieśń piętnuje „haniebne kajdany” przygotowane przez wrogów, a także sprzeciwia się obcym kohortom i najemnym falangom, które miałyby dyktować prawa we francuskich domach i „terroryzować dumnych wojowników”. Wyraża determinację, by nie poddać się „pradawnemu niewolnictwu”. To jest obrona suwerenności i godności narodu. Czwarta zwrotka, „Tremeblez tyrans, et vous perfides” (Drżyjcie, tyrani i wy wiarołomni), jest groźbą skierowaną do wrogów, zapowiadającą im nieuchronną karę i podkreślającą, że choć młodzi bohaterowie mogą paść, to ziemia wyda nowych, gotowych do walki.

Piąta zwrotka stanowi ciekawe rozróżnienie, wzywając „magnanimous warriors” (wspaniałomyślnych wojowników) do oszczędzenia „smutnych ofiar” zmuszonych do walki, ale bezwzględnego rozprawienia się z „krwiożerczym despotą” i jego „tygrysami”, takimi jak spiskowcy Bouillé'a. To pokazuje, że gniew rewolucjonistów był skierowany przeciwko przywódcom i zdrajcom, a niekoniecznie przeciwko wszystkim, którzy znaleźli się po drugiej stronie konfliktu.

Szósta zwrotka celebruje wyższe ideały: „Amour Sacré de la Patrie, Conduis, soutiens nos braves vengeurs. Liberté, Liberté chérie, Combats avec tes défenseurs” (Święta Miłości Ojczyzny, prowadź, wspieraj naszych odważnych mścicieli. Wolności, ukochana Wolności, walcz ze swoimi obrońcami). To personifikacja Ojczyzny i Wolności jako sił przewodnich, które mają zapewnić zwycięstwo i chwałę. Jak ujął to Victor Hugo, „Marsylianka” to „nie tylko pieśń, to manifest wolności”. Charles de Gaulle nazwał ją „sercem Francji, bijącym w rytm wolności”.

Dodatkowo, tekst zawiera tzw. „kuplet dziecięcy” (couplet des enfants), który wzmacnia ideę ciągłości walki i poświęcenia: „Nous entrerons dans la carrière, Quand nos aînés n'y seront plus... Nous aurons le sublime orgueil, De les venger ou de les suivre” (Wejdziemy na to pole [walki], gdy naszych starszych już nie będzie... Będziemy mieli wzniosłą dumę, by ich pomścić lub za nimi podążyć). Od 2005 roku nauka „Marsylianki” jest obowiązkowa w szkołach podstawowych we Francji, co pokazuje, jak głęboko zakorzeniona jest ta pieśń w tożsamości narodowej.

Mimo że „Marsylianka” była kilkakrotnie zakazywana w historii Francji (np. za Napoleona i podczas restauracji monarchii) ze względu na jej rewolucyjny i „zbyt radykalny” charakter, zawsze powracała, ostatecznie stając się na stałe hymnem III Republiki w 1879 roku. W czasie II wojny światowej była symbolem oporu przeciwko okupacji hitlerowskiej, a jej publiczne wykonanie było aktem odwagi. Jej wpływ wykracza poza granice Francji; inspirując swoją melodią i rewolucyjnym duchem inne pieśni patriotyczne i hymny narodowe, w tym elementy hymnu Polski czy Włoch. Doczekała się też wielu aranżacji, od klasycznych (jak ta Hectora Berlioza z 1830 roku) po kontrowersyjne, jak reggae'owa wersja Serge'a Gainsbourga z 1979 roku, zatytułowana „Aux Armes et cætera”.

„Marsylianka” pozostaje zatem nie tylko hymnem, ale i żywym świadectwem historii, echem rewolucyjnego zrywu, symbolem walki o ideały wolności, równości i braterstwa, które, pomimo upływu wieków i zmieniających się interpretacji, wciąż rezonują w sercach Francuzów i miłośników wolności na całym świecie.