Interpretacja Głowy Lenina - Elektryczne Gitary

Piosenka „Głowy Lenina” Elektrycznych Gitar, choć nagrana i wydana na debiutanckim albumie Wielka radość w 1992 roku, swoje korzenie ma znacznie głębiej – Jakub Sienkiewicz skomponował ją już w 1982 roku. To niezwykle istotny kontekst, gdyż utwór powstał w okresie schyłkowego PRL-u, a zaistniał publicznie w rzeczywistości postsocjalistycznej, idealnie wpisując się w refleksję nad dziedzictwem minionej epoki.

Centralnym punktem interpretacji są, oczywiście, tytułowe „głowy Lenina”. Sam Sienkiewicz wielokrotnie podkreślał, że tekst jest bezpośrednim nawiązaniem do twórczości surrealistycznego malarza Salvadora Dalego. Konkretnie mowa tu o obrazach takich jak Częściowe złudzenie zmysłów. Sześć objawień Lenina na fortepianie, a także Trwałość pamięci, Jajko sadzone na talerzu bez talerza i Antropomorficzna szafa z szufladami. Dalí, ze swoim charakterystycznym podejściem do snów i podświadomości, stworzył wizję, która dla Sienkiewicza stała się kanwą do opisania polskiej rzeczywistości. Sześć „główek Lenina znad pianina” staje się tu uporczywą halucynacją, symboliczną figurą minionego systemu, który, choć teoretycznie zdemontowany – jak choćby poprzez usunięcie pomników, takich jak ten w Nowej Hucie w 1989 roku – wciąż tkwi w świadomości, utrudniając normalne funkcjonowanie i twórczość. Nie jest to już groźny, monolityczny symbol władzy, lecz raczej groteskowy, rozczłonkowany relikt, niczym te „sflaczałe” formy z obrazów Dalego.

Podmiot liryczny, pogrążony w „pokoju równym jak cela”, zdaje się być uwięziony w jakiejś mentalnej pułapce, odcięty od świata, a jego próby podjęcia działania – „Już miałem wstać i podejść do klawiszy/pianina” – są każdorazowo przerywane pojawieniem się tej absurdalnej wizji. To odzwierciedla stan letargu i bezsilności, gdzie nawet codzienne, proste czynności są niemożliwe do wykonania z powodu natrętnych, surrealistycznych symboli przeszłości.
Obrazy takie jak „mrówki rozlazły się z kart partytury, nie zostawiwszy na nich żadnej nuty” czy „sflaczały zegar suszy się na oknie”, a także „jajko smażone zwisa nad pustynią” i „pianino cieknie podłoga moknie”, to mistrzowskie w swojej absurdalności metafory rozpadu i dekadencji. Mrówki symbolizują tu drobną, ale destrukcyjną siłę, która powoli, acz skutecznie, unicestwia kulturę i sztukę (nuty). Sflaczały zegar to symbol czasu, który stracił swoje znaczenie, rozmył się, przestał odmierzać postęp. Cieknące pianino i mokra podłoga to obraz gnicia, niemożności tworzenia w atmosferze surrealistycznego rozkładu. Całość tworzy scenę pełną dadaistycznego humoru i melancholii, charakterystyczną dla twórczości Elektrycznych Gitar i samego Kuby Sienkiewicza.

Kuba Sienkiewicz, będąc lekarzem neurologiem z wykształcenia, często w swojej twórczości eksploruje stany umysłu i percepcji. „Głowy Lenina” można odczytywać jako mentalną halucynację zbiorową lub indywidualną, symbolizującą trudność w całkowitym oderwaniu się od przeszłości i jej ideologicznych obciążeń. Utwór nie jest jednak jedynie gorzką krytyką. Przyjęta konwencja surrealistyczna, łącząca groteskę z absurdem, pozwala na zdystansowane spojrzenie na historię, unikanie patosu i moralizatorstwa. To raczej obśmiewanie i odczarowywanie komunistycznego dziedzictwa poprzez jego deformację i sprowadzenie do rangi irracjonalnego, męczącego widziadła.

Ciekawostką jest fakt, że piosenka zyskała aktualizację podczas Cieszanów Rock Festiwal w 2015 roku, kiedy to ostatnia zwrotka wybrzmiała jako „Głowy Putina znad pianina”. Ten happeningowy gest doskonale oddaje uniwersalny charakter utworu – opowiada on nie tylko o Lenine, ale o wszelkich natrętnych, totalitarnych symbolach, które, choć pozornie zniknęły, wciąż mogą „widnieć znad pianina”, blokując spontaniczną radość tworzenia i normalne życie. „Głowy Lenina” to zatem nie tylko komentarz do konkretnej epoki historycznej, ale także ponadczasowa refleksja nad trudnością w przezwyciężaniu mentalnych fantomów przeszłości i absurdalnością, która potrafi wkraść się w najbardziej prozaiczne momenty życia.