Interpretacja В последнюю осень - ДДТ

Piosenka „В последнюю осень” grupy DDT, stworzona przez Jurija Szewczuka, to utwór głęboko naznaczony refleksyjnością i poczuciem przemijania, który stał się jednym z najbardziej ikonicznych dzieł rosyjskiego rocka. Napisana w 1990 roku, zadebiutowała publicznie w październiku tego samego roku, podczas koncertu poświęconego pamięci zmarłego Wiktora Coja. Co ciekawe, z inicjatywy samego Szewczuka, grupa DDT wykonała ją wtedy dwukrotnie, co podkreślało jej szczególne znaczenie już od samego początku.

Utwór ten, choć później znalazł się na albumie „Актриса Весна” wydanym w 1992 roku, pozostaje jednym z najbardziej osobistych w dorobku Szewczuka, gdyż cały album został poświęcony jego zmarłej na raka żonie, Elmirze. Mimo tak osobistego kontekstu, Szewczuk nigdy szczegółowo nie opisywał źródeł inspiracji ani głównej idei kompozycji, pozostawiając szerokie pole do interpretacji.

Centralnym motywem jest tytułowa „ostatnia jesień”, która symbolizuje nie tylko koniec cyklu natury, ale przede wszystkim – koniec epoki. Słowa „Прощальным костром догорает эпоха” („Pożegnalnym ogniskiem dogasa epoka”) są powszechnie odczytywane jako komentarz do burzliwych zmian przełomu lat 80. i 90. w Związku Radzieckim, a w szczególności do upadku ZSRR i sierpniowego puczu w 1991 roku. Chociaż piosenka powstała rok przed tymi wydarzeniami, jej trafność w opisywaniu nastrojów i procesów zachodzących w społeczeństwie sprawia, że wielu postrzegało ją jako niemal proroczą. To poczucie pożegnania z czymś wielkim i nieodwracalnym jest wszechobecne: „Последние песни осыпались летом” („Ostatnie piosenki opadły latem”) sugeruje utratę inspiracji, nadziei lub starych wartości jeszcze przed nadejściem pełnej jesieni.

Jednocześnie, tekst zawiera nutę oczyszczenia, a nawet wyzwolenia, gdy „Осенняя буря шутя разметала / Все то, что душило нас пыльною ночью” („Jesienna burza żartobliwie rozrzuciła / Wszystko to, co dusiło nas w zakurzonej nocy”). Burza, niczym potężna, lecz figlarna siła, niszczy to, co było opresyjne, gniotące i pozornie ważne, rozrywając to na strzępy „осиновым ветром” (osikowym wiatrem), co symbolizuje gwałtowne, ale być może konieczne zmiany.

Niezwykle wzruszającym i intrygującym elementem utworu jest bezpośrednie zwrócenie się do „Ах, Александр Сергеевич милый” („Ach, Aleksandrze Siergiejewiczu, drogi”), czyli do Aleksandra Siergiejewicza Puszkina, uważanego za filar rosyjskiej poezji. Podmiot liryczny z goryczą konstatuje, że wielki poeta „ничего не сказали / О том, как держали, искали, любили / О том, что в последнюю осень вы знали” („nic nam pan nie powiedział / O tym, jak trzymaliście, szukaliście, kochaliście / O tym, co w ostatnią jesień wiedzieliście”). To lament nad brakiem przewodnictwa ze strony poprzednich pokoleń i mistrzów w obliczu tak radykalnego końca, poszukiwanie mądrości, która mogłaby pomóc przetrwać czas ostatecznego pożegnania.

Ostatnia strofa przenosi nas w sferę nieodwracalnej straty i eschatologii. „Голодное море шипя поглотило / Осеннее солнце, и за облаками” („Głodne morze sycząc pochłonęło / Jesienne słońce i za chmurami”) – obrazy te pogłębiają poczucie końca, sugerując, że nie ma już powrotu do tego, co było. „Уходят в последнюю осень поэты” („Odchodzą w ostatnią jesień poeci”), co można interpretować jako dosłowne odejścia twórców (jak śmierć Coja, której hołdem było pierwsze wykonanie piosenki), ale też jako symboliczny koniec pewnego rodzaju sztuki, wrażliwości czy epoki artystycznej. Ich powrót jest niemożliwy – „заколочены ставни” („okiennice zabite”). Jednakże, pomimo wszechobecnego żalu, piosenka kończy się nutą trwałego dziedzictwa: „Остались дожди и замерзшие реки / Осталась любовь и ожившие камни” („Zostały deszcze i zamarznięte rzeki / Została miłość i ożywione kamienie”). To sugeruje, że pomimo zniszczenia i przemijania, pewne fundamentalne wartości – miłość, pamięć, a także nienamacalna siła sztuki, która może „ożywiać kamienie” – przetrwają, stając się fundamentem dla przyszłości.

Warto dodać, że „В последнюю осень” to jeden z wielu utworów DDT i Jurija Szewczuka, które eksplorują temat jesieni. Motyw ten stał się tak charakterystyczny dla grupy, że był nawet przedmiotem żartów. Klip do piosenki, wyreżyserowany przez Siergieja Morozowa, zapadł w pamięć także dzięki słynnemu solowemu gitarowemu Nikity Zajcewa, który pojawia się w teledysku. Ciekawostką jest, że wersja piosenki w klipie różni się od tej albumowej. Piosenka znalazła się w zestawieniu „100 najlepszych piosenek rosyjskiego rocka w XX wieku” według Nasze Radio, co świadczy o jej niezaprzeczalnym wpływie na kulturę.
„В последнюю осень” to zatem wielowymiarowa ballada o pożegnaniu z przeszłością, bólu transformacji, poszukiwaniu sensu w obliczu końca i nadziei, że mimo wszystko – miłość i duch twórczości pozostaną.