Interpretacja Carmina Burana O Fortuna - Carl Orff

Carmina Burana O Fortuna to utwór, który od dziesięcioleci porusza i intryguje, będąc jednocześnie jednym z najbardziej rozpoznawalnych fragmentów muzyki klasycznej w kulturze popularnej. Tekst, napisany w średniowiecznej łacinie, pochodzi z XIII-wiecznego zbioru poematów goliardzkich, odkrytego w 1803 roku w bawarskim klasztorze Benediktbeuern. To właśnie temu zbiorowi, liczącemu ponad 250 tekstów, niemiecki kompozytor Carl Orff nadał światową sławę, wybierając 24 z nich i tworząc w latach 1935-1936 monumentalną kantatę sceniczną Carmina Burana. Sam Orff uznał to dzieło za początek swojego dorobku, prosząc wydawcę o zniszczenie wszystkiego, co skomponował wcześniej.

Centralnym tematem utworu "O Fortuna" jest potężna i kapryśna bogini losu, Fortuna, której wpływ na ludzkie życie jest absolutny i nieprzewidywalny. Początek utworu, "O Fortuna, velut Luna statu variabilis", porównuje Fortunę do Księżyca – zmiennej w swoim stanie, zawsze rosnącej lub malejącej. Ta zmienność symbolizuje niestabilność ludzkiego bytu, który poddany jest jej kaprysom. Życie, określane jako "vita detestabilis" (życie podłe, godne potępienia), raz uciska, by za chwilę ulżyć, bawiąc się ostrością umysłu. Bieda i władza – wszystko to Fortuna topi jak lód, ukazując ulotność zarówno nędzy, jak i potęgi.

Motyw "Rota tu volubilis", czyli obracającego się koła fortuny, jest kluczowy dla zrozumienia średniowiecznej koncepcji losu, a jego symboliczny rysunek widnieje na pierwszej stronie kodeksu Carmina Burana. Koło to, z wpisanymi wokół niego frazami: "Regnabo" (będę panować), "Regno" (panuję), "Regnavi" (panowałem), "Sum sine regno" (jestem bez królestwa), doskonale oddaje cykliczną naturę wzlotów i upadków. Fortuna jest przedstawiona jako siła "immanis et inanis", czyli potworna i pusta, a jej dobra, takie jak "vana salus" (próżne zbawienie, zdrowie), są zawsze ulotne i kruche. Podmiot liryczny czuje się przez nią uciśniony, mówiąc "Michi quoque niteris, Nunc per ludum Dorsum nudum Fero tui sceleris" – "również mnie dotykasz, teraz dla zabawy niosę nagi grzbiet pod twoje zbrodnie". To poczucie bezbronności wobec bezlitosnego losu, który nicuje ludzkie cnoty i zbawienie, jest wyrażone w słowach "Sors salutis Et virtutis Michi nunc contraria" – "Los zbawienia i cnoty przeciw mnie jest teraz".

Orff, komponując "O Fortuna", wykorzystał bezustannie powtarzający się akompaniament orkiestrowy, by zasugerować nieustanne obracanie się Koła Fortuny. Dzieło, choć pełne dramatyzmu i przerażającej siły, oddaje również swoistą pasję życia i wezwanie do chwytania słodkich chwil, jakie daje nędzna ludzka egzystencja. Premiera Carmina Burana w 1937 roku we Frankfurcie odniosła ogromny sukces, katapultując Orffa na szczyty sławy. Od tego czasu "O Fortuna" stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych utworów w kulturze popularnej, używanym w ponad 50 filmach i programach telewizyjnych, reklamach (jak słynna reklama Old Spice) oraz grach komputerowych. Ta powszechność sprawiła, że niektórzy nazywają ją "najbardziej nadużywanym utworem w historii muzyki", wykorzystywanym do ilustrowania zarówno bitew, jak i komicznych scen.

"O Fortuna" to nie tylko potężna muzyka, ale przede wszystkim uniwersalna opowieść o kruchości ludzkiego życia i wszechwładzy przeznaczenia. Jest to lament nad zmiennością losu, który w jednej chwili podnosi, a w następnej strąca w otchłań, nakłaniając wszystkich do wspólnego płaczu. Cała kompozycja Orffa, w tym jej ikoniczny początek i zakończenie, jest ramą, w której średniowieczne teksty o miłości, pijaństwie i urokach wiosny zyskują epicką, a zarazem surową oprawę muzyczną. Pomimo upływu wieków, przesłanie "O Fortuna" pozostaje niezmiennie aktualne, rezonując z ludzkimi lękami i nadziejam,i wobec nieprzewidywalnego biegu wydarzeń.